Powództwo o ustalenie prawa własności nieruchomości położonej na byłym obszarze Państwa Polskiego

Zamiar dochodzenia w postępowaniu administracyjnym roszczeń na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 169, poz. 1418 ze zm.) nie uzasadnia interesu prawnego do wytoczenia powództwa o ustalenie, że powód poza obecnymi granicami państwa pozostawił nieruchomości, do których jemu bądź jego poprzednikom przysługiwało prawo własności.

W niniejszej sprawie powód wskazał, że swój interes prawny w ustaleniu prawa własności rodziców upatruje w tym, że jako ich jedyny spadkobierca chce dochodzić roszczeń z tytułu prawa do rekompensaty za mienie pozostawione za granicą.

Pod rządem ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 22, poz. 99 ze zm.) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 1985 r. w sprawie zaliczenia wartości mienia nieruchomego pozostawionego za granicą na poczet opłat za użytkowanie wieczyste lub na pokrycie ceny sprzedaży działki budowlanej i położonych na niej budynków (Dz. U. Nr 47, poz. 1244 ze zm.), poczynając od uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1987 r. III CZP 68/87, OSNCP nr 6 z 1988 r. poz. 74, w judykaturze przyjmowano interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami państwa jako oczywisty i nie wymagający bliższego uzasadnienia. Tendencja ta utrzymywała się po wejściu w życie ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o zaliczaniu na poczet ceny sprzedaży albo opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa wartości nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami państwa polskiego (Dz. U. Nr 6, poz. 39). Jak się wydaje na tak liberalny kierunek orzecznictwa w zakresie przyjmowania interesu prawnego decydujący wpływ miało przekonanie, że proces sądowy daje pełniejsze możliwości dowodowe niż postępowanie administracyjne.

Sytuacja diametralnie zmieniła się po wejściu w życie ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Artykuł 6 ust. 4 tej ustawy jednoznacznie przewiduje, że w postępowaniu zmierzającym do potwierdzenia prawa do rekompensaty obowiązuje zasada otwartej listy środków dowodowych. Co więcej, ustawa zawiera rozwiązania, które pozwalają przeprowadzić pewne dowody w sposób łatwiejszy, niż w postępowaniu cywilnym, np. dowód ze świadków może być przeprowadzony nie tylko przez złożenie zeznań bezpośrednio przed organem prowadzącym postępowanie, ale także w drodze oświadczenia złożonego przed notariuszem lub w polskiej placówce konsularnej w kraju zamieszkania świadka.

Udzielenie pomocy w przygotowaniu dowodów dla potrzeb postępowania administracyjnego nie jest rolą sądów. Należy więc przyjąć, że od czasu wejścia w życie wyżej wymienionej ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. zamiar dochodzenia w postępowaniu administracyjnym roszczeń na podstawie przepisów tej ustawy nie uzasadnia interesu prawnego do wytoczenia powództwa o ustalenie, że powód poza obecnymi granicami państwa pozostawił nieruchomość do których jemu samemu bądź jego poprzednikom przysługiwało prawo własności. Innego interesu prawnego powód w tej sprawie nie wskazał.

Wyrok SN z dnia 19 marca 2010 r., III CSK 169/09

Standard: 72559 (pełna treść orzeczenia)