Uzasadnione wydatki stron na czynności obrończe wyłożone przez osoby trzecie

Uzasadnionymi wydatkami stron w rozumieniu art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k., które w razie uniewinnienia obwinionego lub umorzenia postępowania w sprawie o wykroczenie ponosi w myśl art. 118 § 2 k.p.w. Skarb Państwa i które zasądza się na rzecz obwinionego, jeżeli postępowanie toczyło się z wniosku oskarżyciela publicznego, są opłaty wyłożone za czynności obrończe zarówno przez samego obwinionego, jak i przez inną osobę.

Skrajnie lingwistyczne podejście do art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. mogłoby przemawiać za uznaniem, że chodzi w nim wyłącznie o wydatki poniesione osobiście przez stronę, to jednak takie stanowisko jest nie do zaakceptowania z punktu widzenia racji systemowych i funkcjonalnych. One to stanowią o konieczności odstąpienia w omawianym wypadku od stricte literalnego znaczenia analizowanego zwrotu, gdyż prowadziłoby to do rażąco niesprawiedliwych rozstrzygnięć.

W ramach wykładni systemowej trzeba zwrócić uwagę, że przepisy art. 16 ust. 1 ustawy z 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (t. j. Dz. U. 2009 r., nr 146, poz. 1188 ze zm.) i art. 225 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r., o radcach prawnych (t. j. Dz. U. 2010 r., nr 10, poz. 65 ze zm.) nie wymagają, aby opłaty za czynności obrończe, które w sprawach o wykroczenia mogą wykonywać adwokaci i radcowie prawni (art. 24 § 1 k.p.k.), uiszczały bezpośrednio osoby bronione. Przepisy te mówią o „kliencie”, a więc o podmiocie zlecającym czynność, którym rzecz jasna wcale nie musi być osobiście strona. Tylko na marginesie, w celu wzmocnienia zaprezentowanej argumentacji, warto wskazać tu również na treść art. 83 § 1 k.p.k. (ma on odpowiednie zastosowanie w sprawach o wykroczenia – art. 24 § 2 k.p.w.), zgodnie z którym w określonych sytuacjach stosunek obrończy może być zawiązany przez udzielenie upoważnienia do obrony nie tylko przez obwinionego, ale również przez „inną osobę”; krąg osób uprawnionych do ustanowienia obrońcy z wyboru nie jest tu ograniczony.

Wolno w związku z tym przyjąć, że skoro osoba nie będąca stroną, dokonując opłaty za obronę z wyboru, działa zgodnie z prawem, to – w myśl zasady, iż prawo sprzyja temu co legalne (favor legitimatis) – siłą rzeczy niesprawiedliwe w stopniu rażącym byłoby pozbawienie obwinionego prawa do przyznania mu tej sumy pieniężnej w razie uniewinnienia. Intencje i cele normodawcy, jakie stawiał sobie przy konstruowaniu omawianych regulacji, są czytelne (nakłady finansowe na obronę z wyboru w sprawach o wykroczenia z wniosku oskarżyciela publicznego powinny być w wypadku uniewinnienia zwracane obwinionemu) i nie powinno się ich ignorować.

Postanowienie SN z dnia 19 lutego 2013 r., IV KK 387/12

Standard: 71707 (pełna treść orzeczenia)