Odpadnięcie podstawy świadczenia w razie przeniesienia własności rzeczy w wykonaniu prawa odkupu

Przeniesienie własności rzeczy, w tym nieruchomości na rzecz uprawnionego z tytułu prawa odkupu w związku ze złożeniem przez uprawnionego oświadczenia o skorzystaniu z prawa odkupu nie powoduje upadku (ex tunc czy ex nunc) podstawy prawnej, na podstawie której doszło wcześniej do nabycia przez kupującego rzeczy (tu nieruchomości) obciążonej prawem odkupu i zapłaty ceny na rzecz sprzedawcy rzeczy obciążonej prawem odkupu. Umowa sprzedaży jest w tej sytuacji umową definitywną i nie może być traktowana jako umowa warunkowa, w której przejście własności na kupującego uzależnione byłoby od nieskorzystania przez sprzedawcę – w wyznaczonym terminie lub po zaistnieniu określonego warunku – z prawa odkupu. Odpadnięcie podstawy prawnej tych świadczeń nie powoduje również utrata przez kupującego ekwiwalentu (ceny) uzyskanego w zamian za spełnione świadczenie (przeniesienia własności rzeczy) na podstawie ważnie zawartej umowy sprzedaży w wyniku następnej realizacji, chociażby na podstawie orzeczenia sądu, przysługującego uprawnionemu prawa odkupu rzeczy. 

Umowa (zastępujące je orzeczenie sądu), na podstawie której dochodzi do powrotnego przeniesienia własności rzeczy w związku z realizacją przez uprawnionego prawa odkupu, stanowi samodzielną podstawę prawną przesunięć majątkowych pomiędzy stronami tej umowy, na podstawie której z jednej strony dochodzi do przeniesienia własności rzeczy na rzecz uprawnionego z tytułu prawa odkupu, a z drugiej strony do zapłaty przez niego ceny na podmiotu, od którego następuje powrotne nabycie rzeczy. 

W sytuacji, w której prawo odkupu może zostać wykonane w razie dalszej odsprzedaży rzeczy osobie trzeciej nie ma przeszkód prawnych, aby konsekwencje z tego wynikające mogły być samodzielnie uregulowane pomiędzy sprzedawcą rzeczy obciążonej prawem odkupu a kupującym. 

Wyrok SN z dnia 10 stycznia 2023 r., II CSKP 518/22

Standard: 71541 (pełna treść orzeczenia)