Udział w składzie asesora powołanego po dniu 23 stycznia 2020 r. na wniosek KRS ukształtowanej ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r.

Sąd z udziałem asesora sądowego spełnia kryteria wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, który to przepis, wyrażając prawo do rzetelnego procesu przed sądem niezależnym i bezstronnym, złożonym z niezawisłych sędziów, w swej treści jest zbieżny z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz z art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, co oznacza, że bezzasadny jest zarzut nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji ze względu na sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c.

Rola Krajowej Rady Sądownictwa odnośnie do asesorów została ograniczona jedynie do badania aspektów (warunków) formalnych. Sprzeciw wyrażany jest w formie uchwały i wymaga uzasadnienia. W przypadku stwierdzania sprzeczności uchwały Rady z prawem uczestnik postępowania może odwołać się do Sądu Najwyższego. Kluczowe jest przy tym, że rola Krajowej Rady Sądownictwa w powoływaniu asesora jest marginalna, ponieważ Rada nie jest organem opiniotwórczym, nie ocenia również merytorycznie aplikantów, nie przesłuchuje ich, a tym samym nie może – na podstawie stworzonego przez siebie profilu – decydować o ich dalszej karierze w wymiarze sprawiedliwości. Ten proces jest zerojedynkowy, bo asesor nie konkuruje z innym w procedurze dostępu do urzędu, tak jak to zazwyczaj dzieje się w przypadku postępowań awansowych sędziów. Zatem, skoro Krajowa Rada Sądownictwa nie wybiera osoby, której zostanie powierzony urząd, to etap postępowania przed nią ma walor techniczny, formalny i nie zaburza procesu wyłonienia niezależnego i niezawisłego sądu. Rola Krajowej Rady Sądownictwa została de facto zawężona do możliwości zgłoszenia sprzeciwu względem kandydatury na stanowisko asesorskie. Decydujące znaczenie ma zaś wynik egzaminu sędziowskiego i wykaz wolnych stanowisk asesorskich, przewidzianych dla egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej, sporządzony przez Ministra Sprawiedliwości. Oznacza to, że mechanizm mianowania asesorów sądowych jest transparentny i nie prowadzi in fine do wyłonienia zależnego i zawisłego sądu. W sytuacji braku sprzeciwu albo uchylenia uchwały Krajowej Rady Sądownictwa wyrażającej sprzeciw, Rada niezwłocznie przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosek o mianowanie na stanowisko asesora sądowego wraz ze wskazaniem wybranego miejsca służbowego asesora sądowego.

Wyrok SN z dnia 17 stycznia 2023 r., II PSKP 73/22

Standard: 71340 (pełna treść orzeczenia)