Konsekwencje stawienia się do pracy pracownika nietrzeźwego lub odurzonego

Kontrola trzeźwości pracownika związana jest z podejrzeniem naruszenia przez niego obowiązków pracowniczych. Pracownik, który zjawia się w pracy pod wpływem alkoholu lub spożywa alkohol w czasie pracy, nie przestrzega w szczególności obowiązku trzeźwości, który - choć nie został wyrażony expressis verbis w treści Kodeksu pracy - należy zaliczyć do podstawowych powinności pracownika.

Art. 108 § 2 k.p. przewiduje rozszerzenie okoliczności uzasadniających stosowanie kary porządkowej o przypadki stawienia się do pracy także w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu albo zażywania środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy. Regulacja ta została poprzedzona rozwiązaniami szczegółowymi zawartymi w projektowanych art. 221c - 221h, które normują istotny obszar kontroli pracowników i jej prawnopracowniczych skutków – analogicznie w przypadku skontrolowania na obecność alkoholu i środków działających podobnie jak alkohol. Przewidziane jest również wydanie rozporządzenia, którego projekt określa m.in. warunki i metody przeprowadzania badań na obecność alkoholu w organizmie pracownika oraz badań na obecność w organizmie pracownika środków działających podobnie do alkoholu przez pracodawcę oraz przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego lub zlecanych przez ten organ.

Powyższe przepisy zrównują ze stanem po użyciu alkoholu stan po użyciu środka odurzającego lub innej podobnie działającej substancji, a ze stanem nietrzeźwości – stan pod wpływem środka odurzającego. Co więcej, także konieczność realizacji obowiązku ochrony zdrowia i życia pracowników, która spoczywa na pracodawcy na mocy art. 207 § 2 k.p., uzasadnia jego odpowiednie reagowanie na przypadki nietrzeźwości pracowników, a także na znajdowanie się pracowników w stanie po użyciu narkotyków.

Ustalenie, czy pracownik jest zdolny do świadczenia pracy, czy też znajduje się w stanie wykluczającym jej świadczenie z powodu spożycia alkoholu czy użycia substancji psychoaktywnych leży przede wszystkim w interesie pracodawcy. To na pracodawcy spoczywa obowiązek (ciężar) udowodnienia, że pracownik ciężko naruszył podstawowe obowiązki pracownicze (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.), dopuścił się naruszenia przepisów porządkowych (art. 108 k.p.), wyrządził szkodę z winy umyślnej (art. 122 k.p.), przyczynił się do spowodowania wypadku przy pracy w związku ze spożyciem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych, (art. 21 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). W interesie pracodawcy leży zatem wezwanie uprawnionego organu powołanego do ochrony porządku publicznego w celu przeprowadzenia badania na miejscu, w zakładzie pracy. 

Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2022 r., III PSKP 36/22

Standard: 70707 (pełna treść orzeczenia)

Wydanie przez pracodawcę polecenia zaprzestania pracy pracownikowi, wobec którego zachodzi uzasadnione podejrzenie spożywania alkoholu w czasie pracy nie wymaga ani zachowania szczególnej formy, ani obowiązku przeprowadzenia badania stanu jego trzeźwości. Ustne polecenie zaprzestania pracy nie narusza art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35, poz. 230 ze zm.), a badanie stanu trzeźwości następuje na żądanie pracownika (art. 17 ust. 3 tej ustawy).

Kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w pracy. 

Jednym z istotnych elementów umowy o pracę jest stosunek podporządkowania pracownika wobec pracodawcy, dlatego też pracowniczym obowiązkiem powoda było wykonanie polecenia Anny M., jego bezpośredniej przełożonej, zaprzestanie pracy i udanie się do domu. Słusznie wobec tego Sąd Apelacyjny ocenił, że przebywanie powoda w miejscu pracy przez ponad godzinę po wydaniu tego polecenia nie pozostawało w związku z pracą.

Fakt, iż do badania stanu nietrzeźwości powoda nie doszło nie może w takiej sytuacji automatycznie skutkować uznaniem, że w chwili zdarzenia był trzeźwy. Skoro powód czuł się niesłusznie odsunięty od pracy to zgodnie z art. 17 ust. 3 powinien domagać się zbadania stanu trzeźwości.

Wyrok SN z dnia 11 lutego 2000 r., II UKN 401/99

Standard: 77328 (pełna treść orzeczenia)