Zastosowanie przez analogię przepisów k.p.c. do postępowania o unieważnienie orzeczenia (art. 96 u.SN)

W postępowaniu o unieważnienie prawomocnego orzeczenia wydanego w postępowaniu cywilnym (art. 64 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym Dz.U. Nr 240, poz. 1052 ze zm.) mają zastosowanie przez analogię przepisy kodeksu postępowania cywilnego o skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz – w zakresie przewidzianym w art. 424[12] k.p.c. – o skardze kasacyjnej.

Regulacja zawarta w art. 64 u.S.N. ma charakter uniwersalny w tym sensie, że dotyczy zarówno spraw cywilnych, jak i karnych. Wobec braku jakichkolwiek dalszych unormowań należy przyjąć, że jeżeli wniosek dotyczy orzeczenia wydanego w sprawie cywilnej, mają zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego, ale nie odpowiednio na podstawie art. 13 § 2 – jak przyjął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 września 2001 r., V CN 2/01 – gdyż przepis ten nie obejmuje spraw (postępowań) normowanych poza kodeksem (verba legis: „stosuje się odpowiednio do innych postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie”), lecz w drodze analogii.

Omawiana regulacja ma niewątpliwie charakter szczątkowy; jej mocą ustanowiono środek prawny, określono jego aspekty podmiotowe i przedmiotowe, ale – pominąwszy właściwość sądu – nie przewidziano jakichkolwiek przepisów procesowych, mających zastosowanie przy jego rozpoznawaniu, ani żadnego operacyjnego odesłania w tym względzie.

Poszukiwanie w prawie procesowym cywilnym przepisów umożliwiających analogię w odniesieniu do skargi o unieważnienie prawomocnego orzeczenia jest ułatwione, gdyż w kodeksie postępowania cywilnego istnieją przepisy regulujące sytuacje pod istotnymi względami bardzo podobne, a w pewnych aspektach identyczne. Chodzi o przepisy normujące skargę kasacyjną oraz – osadzoną na jej konstrukcji – skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, której celem jest także badanie przesłanek takich samych jak te, które ustanowiono w art. 64 u.S.N. (art. 424[11] § 3 k.p.c.). 

Odszukanie analogii i bliskich podobieństw między art. 64 u.S.N. a przepisami kodeksu postępowania cywilnego dotyczącymi skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz skargi kasacyjnej nie wyczerpuje wszystkich związków tej instytucji z postępowaniem cywilnym. Do postępowania toczącego się na skutek wniosku Prokuratora Generalnego mają zastosowanie per analogiam także inne przepisy, np. o formie czynności procesowych (art. 424[5] oraz 126 i nast. k.p.c.), o doręczeniach (art. 131 i nast. k.p.c.), o zawieszeniu postępowania (art. 174 nast. k.p.c.) itd. W razie potrzeby  konieczne jest także sięgnięcie do przepisów o wznowieniu postępowania (art. 399 i nast. k.p.c.).

Regulacja ujęta w art. 64 u.S.N. ma charakter uniwersalny, a w związku z tym syntetyczny i otwarty, pozwalający na zastosowanie – w drodze analogii lub innych niezbędnych i możliwych zabiegów interpretacyjnych – odpowiednich przepisów prawa procesowego, cywilnego lub karnego. Wykazano, że w sprawach o unieważnienie prawomocnego orzeczenia wydanego w postępowaniu cywilnym mają zastosowanie przepisy normujące skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, przewidujące m.in. eliminację prawomocnych orzeczeń ze względu na wystąpienie przesłanek określonych w art. 64 u.S.N. Rozwiązanie przyjęte w art. 424[11] § 3 k.p.c. stwarza więc – mimo nieco odmiennego podłoża aksjologicznego – alternatywną drogę „unieważniania” prawomocnych orzeczeń wydanych mimo niedopuszczalności drogi sądowej lub istnienia immunitetu. W tej sytuacji, skoro zgodnie z art. 424[10] zdanie drugie k.p.c., skarga podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, co koresponduje z unormowaniem zawartym w art. 398[11] § 1 in principio, to również, a nawet tym bardziej, rozpoznanie omawianego wniosku opartego na art. 64 u.S.N. może nastąpić poza rozprawą.

Postanowienie SN z dnia 20 maja 2011 r., III CO 5/11

Standard: 70683 (pełna treść orzeczenia)

Z unormowania przewidzianego w art. 13 § 2 k.p.c. wynika, że rozpoznanie wniosku o unieważnienie orzeczenia następuje według przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Postanowienie SN z dnia 12 września 2001 r., V CN 2/01

Standard: 70688 (pełna treść orzeczenia)