Ocena zasadności wypowiedzenia umowy o pracę jako element oceny prawnej, a nie ustaleń faktycznych w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym

Ocena zasadności wypowiedzenia umowy o pracę jest elementem oceny prawnej, a nie elementem ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

W postępowaniu kasacyjnym zmiana oceny sądu drugiej instancji w zakresie zasadności wypowiedzenia umowy o pracę może być dokonana wyjątkowo w przypadku wyraźnego naruszenia zasad rozumowania i kwalifikowania okoliczności faktycznych.

Przy rozstrzyganiu spraw w sądowym postępowaniu cywilnym następuje ustalenie stanu faktycznego sprawy i jego kwalifikacja prawna. Często dla dokonania kwalifikacji stanu faktycznego konieczne jest dokonanie pewnych ocen, które nie są już ustaleniami dotyczącymi faktów, a jeszcze nie są kwalifikacją prawną konkretnego stanu faktycznego w wąskim tego słowa znaczeniu. Dotyczy to zwłaszcza stosowania przepisów zawierających klauzule generalne, takie jak np. art. 45 § 1 KP. Aby dokonać oceny, czy wypowiedzenie umowy o pracę było uzasadnione, konieczna jest analiza i kwalifikacja ocenna pewnych faktów pod kątem tej przesłanki. Trzeba przykładowo ocenić czy zachowanie pracownika było staranne, czy naruszenie obowiązków było rażące lub w jakim innym stopniu występowało zawinienie, czy postępowanie pracodawcy było prawidłowe, itp. Nie są to już jednak elementy ustaleń faktycznych, czynionych na podstawie swobodnej oceny dowodów, lecz elementy prawnej kwalifikacji stanu faktycznego sprawy. 

Czynienie ustaleń faktycznych i ich ocena często przeplatają się i ich ścisłe rozgraniczenie jest trudne. Uwagi te mają na celu wskazanie na problemy w kwalifikowaniu określonych czynności jako dokonywania ustaleń faktycznych, w odróżnieniu od ich kwalifikacji prawnej. Nie budzi bowiem wątpliwości, że sąd drugiej instancji jest uprawniony do dokonania odmiennej niż sąd pierwszej instancji oceny prawnej ustaleń poczynionych przez sąd pierwszej instancji (por. wyrok z dnia 21 lutego 1997 r., I PKN 7/97).

Ingerencja Sądu Najwyższego w postępowaniu kasacyjnym w stosowanie tego przepisu powinna być niezwykle ostrożna i ograniczona tylko do przypadków szczególnie uzasadnionych, w których sądom orzekającym merytorycznie można przypisać wyraźne naruszenie zasad rozumowania i kwalifikowania określonych okoliczności. Ze względu na odmienny charakter postępowania apelacyjnego tej zasady nie można odnieść do sądu drugiej instancji. Jest to sąd rozpoznający sprawę merytorycznie, w kontynuacji postępowania pierwszoinstancyjnego. Powinien on ingerować w oceny kwalifikujące stany faktyczne w aspekcie klauzuli zasadności wypowiedzenia również ostrożnie, ale ma do tego pełne prawo.

Wyrok SN z dnia 17 lutego 1998 r., I PKN 572/97

Standard: 70341 (pełna treść orzeczenia)