Decyzja administracyjna stwierdzająca nieważności decyzji jako podstawa wykreślenia wpisu w dziale II księgi wieczystej

Decyzja administracyjna stwierdzająca nieważności decyzji jako podstawa wykreślenia wpisu w dziale II księgi wieczystej

Decyzja administracyjna o stwierdzeniu nieważności decyzji nie stanowi wystarczającej podstawy wykreślenia w dziale II księgi wieczystej, opartego na niej wpisu. Uzasadnia ona jedynie dokonanie z urzędu wpisu ostrzeżenia (art. 626[13] § 1 k.p.c.).

Wprawdzie art. 107 k.p.a. określa, że składnikami decyzji administracyjnych są także powołana w niej podstawa prawna rozstrzygnięcia oraz uzasadnienie faktyczne i prawne, ale związanie sądu wieczystoksięgowego obejmuje wyłącznie zawarte w niej rozstrzygnięcie. Oznacza to, że nie może on uwzględniać i czynić podstawą wpisu zdarzeń prawnych przytoczonych w motywach decyzji i winien się ograniczyć tylko i wyłącznie do przyjęcia, że na skutek stwierdzenia nieważności decyzja komunalizacyjna Wojewody z dnia 19 listopada 1992 r. znak GKG.III.7228-7411A/92, obejmująca działkę nr 50/1, została usunięta z obrotu prawnego. Sąd odwoławczy prawidłowo pominął zatem, wynikającą tylko z uzasadnienia decyzji MSWiA nr 277, okoliczność stwierdzenia nieważności orzeczenia Ministra Rolnictwa z dnia 12 marca 1959 r. oraz Prezydium WRN w P. z dnia 30 listopada 1955 r. 

Po drugie sąd wieczystoksięgowy zobowiązany jest do oceny charakteru i następstw prawnych przedstawionej decyzji. Decyzja administracyjna o stwierdzeniu nieważności ma charakter procesowy i skutek kasacyjny (art. 156 k.p.a.). Jak wskazuje doktryna prawa administracyjnego przedmiotem postępowania o stwierdzenie nieważności jest wyłącznie rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy procesowej, a sprawa która była przedmiotem takiej decyzji wraca do stanu sprzed wydania decyzji unieważnionej. W postępowaniu tym organ nie może przejść do merytorycznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej materialnej. Stwierdzenie nieważności ma moc wsteczną. W stosunku do decyzji, której nieważność stwierdzono, upada razem z nią domniemanie legalności i prawidłowości.

Eliminując skutki prawne wadliwej decyzji, tak jakby w ogóle nie została podjęta, decyzja nieważnościowa jednocześnie otwiera drogę do ponownego rozpoznania sprawy (polegającego, w zależności od przyczyny nieważności, bądź na umorzeniu postępowania, bądź na wydaniu merytorycznego rozstrzygnięcia). Organ stwierdzający nieważność powinien ją zatem przekazać do właściwego organu, ten rozpoznać sprawę ponownie, a gdyby wydanie ponowne było bezprzedmiotowe -umorzyć postępowanie.

Niedopuszczalność powoływania nowych faktów i dowodów w postępowaniu kasacyjnym (art. 398[13] § 2 in princ. k.p.c.) oraz ograniczony zakres kognicji sądów w postępowaniu wieczystoksięgowym, wynikający ze związania treścią wniosku i dołączonych do niego dokumentów (art. 626[6] § 1 i 2 k.p.c.), są przeszkodą dla uwzględnienia przez Sąd Najwyższy nowej okoliczności, polegającej na wydaniu przez WSA wyroku z dnia 18 listopada 2011r., 1868/10, którym uchylono decyzję MSWiA nr 531 z dnia 2 lipca 2010 r. i utrzymaną nią w mocy decyzję MSWiA nr 277 z dnia 30 marca 2010 r. o stwierdzeniu nieważności decyzji komunalizacyjnej. Powyższe rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego dotyczy dokumentów powołanych jako podstawa wpisu, co do którego wydano w postępowaniu apelacyjnym postanowienie objęte skargą kasacyjną ale, mimo jego znaczenia dla sprawy, musi zostać pominięte (por. postanowienie SN z dnia 4 września 2008r., IV CSK 200/08).

Art. 626[8] § 1 i 2 k.p.c. dopuszcza badanie przez sąd, przy rozpoznawaniu wniosku o wpis, jedynie treści i formy wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Dokument stanowiący postawę wpisu musi być nie tylko formalnie prawidłowy ale i zawierać treść uzasadniającą przyjęcie, że powstało, uległo modyfikacji lub ustało prawo podlegające ujawnieniu w księdze wieczystej. Może nim być także decyzja administracyjna dotycząca stanu prawnego nieruchomości. Sąd nie ustala stanu faktycznego, nie rozstrzyga sporu o prawo i nie bada, czy stan prawny po dokonaniu wpisu będzie zgodny ze stanem rzeczywistym. Niemniej, obok wskazanego badania formy i treści dokumentów, zgodnie z zasadą legalizmu obowiązującą w tym postępowaniu, ocenia czy wpis będzie dokonany zgodnie z prawem.

Postanowienie SN z dnia 25 kwietnia 2012 r., II CSK 461/11

Standard: 69818 (pełna treść orzeczenia)