Regres przewoźnika w stosunku do podwykonawcy

Mimo odebrania przesyłki przez odbiorcę przewoźnik, który zaspokoił roszczenie odszkodowawcze osoby uprawnionej według ustawy - Prawo przewozowe z tytułu szkody w przesyłce lub opóźnienia w przewozie, może dochodzić zwrotu wypłaconego odszkodowania od swojego podwykonawcy (przewoźnika faktycznego), bezpośrednio odpowiedzialnego za szkodę.

Polskie prawo przewozowe nie przewiduje możliwości bezpośredniego dochodzenia roszczeń przez osobę uprawnioną wobec przewoźnika – podwykonawcy, tak jak to ma miejsce na gruncie niektórych międzynarodowych konwencji przewozowych. 

Niewątpliwie w relacji przewoźnia i jego podwykonawcą (podprzewoźnikiem) j przewoźnik wobec swojego podwykonawcy występuje w roli nadawcy przesyłki. Niemniej jednak stosowanie zasad, o których mowa w art. 75 Prawa przwozowego do relacji przewoźnik – przewoźnik podwykonawca, prowadziłoby do nieakceptowalnej z punktu widzenia systemu prawa i zasad słuszności konstatacji, że w typowej sytuacji, w której przewoźnik naprawił szkodę i zapłacił odszkodowanie osobie uprawnionej, byłby pozbawiony możliwości dochodzenia roszczeń wobec swojego podwykonawcy. Jeśli przesyłka została odebrana przez odbiorcę, nie miałby on prawa dochodzenia roszczeń regresowych wobec swojego podwykonawcy. Ten bowiem broniłby się zarzutem braku legitymacji po stronie powoda.

Tymczasem, o tym, że wolą ustawodawcy było umożliwienie dochodzenia roszczeń pomiędzy przewoźnikami świadczy art. 78 Pr.przew., który zawiera szczególny termin przedawnienia takich roszczeń oraz znosi w relacji pomiędzy przewoźnikami obowiązek wyczerpania trybu reklamacji, obligatoryjnego w innych stosunkach. Ustawodawca wprost przy tym zaznaczył, że przepis ten odnosi się zarówno do sytuacji przewozu wykonywanego na zasadzie podwykonawstwa (art. 5 Pr.przew.), jak i do przewozów wykonywanych jako tzw. przewozy sukcesywne (art. 6 Pr.przew.). Trudno jest przy tym zakładać, że w pierwszym przypadku ma on zastosowanie tylko wówczas, gdy przesyłka nie została odebrana przez odbiorcę (np. zaginęła w czasie przewozu). Należy przy tym zwrócić uwagę, że polskie prawo przewozowe nie przewiduje możliwości bezpośredniego dochodzenia roszczeń przez osobę uprawnioną wobec przewoźnika – podwykonawcy, tak jak to ma miejsce na gruncie niektórych międzynarodowych konwencji przewozowych. ‎Z reguły zatem roszczenia dochodzone są wobec pierwszego przewoźnika. Ten po wynagrodzeniu szkody osobie uprawnionej występuje z regresem wobec swojego podwykonawcy. Odmowa przyznania mu prawa do tego regresu w oparciu o art. 75 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 53 ust. 4 Pr.przew. nie ma zatem żadnego uzasadnienia ‎w obowiązującym systemie prawa. Brak też podstaw natury aksjologicznej do wyprowadzania takiego wniosku.

Warunkiem domagania się zapłaty odszkodowania przez przewoźnika głównego od podprzewoźnika (podwykonawcy) jest wcześniejsze uiszczenie odszkodowania przez przewoźnika głównego temu, kto jest osobą uprawnioną do otrzymania odszkodowania. W przypadku przekazania towaru odbiorcy to on pozostaje osobą uprawnioną. Ustawa uzależnia dochodzenie roszczeń od przewoźnika od tego, czy zainteresowanemu przysługuje uprawnienie do rozporządzania rzeczą w rozumieniu art. 53 Pr.przew. W przypadku, gdy odbiorca dokonał jednej z czynności, o których mowa w art. 53 ust. 4 Pr.przew., to on staje się legitymowany czynnie. Jeżeli zatem powód dokonał zapłaty odszkodowania nie odbiorcy a nadawcy przesyłki, w sytuacji, gdy została ona odebrana, nie można przyjąć, że taka zapłata upoważnia go do dochodzenia roszczeń regresowych na podstawie Pr. Przew. wobec przewoźnika podwykonawcy. Tym bardziej brak podstaw do takiego przyjęcia w sytuacji, gdy zapłata odszkodowania nastąpiła na rzecz osoby trzeciej, nie będącej ani nadawcą, ani odbiorcą przesyłki. Nie wyklucza to wykazania przez powoda swojego uprawnienia na zasadach ogólnych w przypadku przyjęcia odpowiedzialności deliktowej. 

Wyrok SN z dnia 11 sierpnia 2022 r., II CSKP 308/22

Standard: 69178 (pełna treść orzeczenia)