Wyłączenie sędziego w sprawach osoby prawnej, z którą pozostaje w związkach prawnych

W sprawach z udziałem osoby prawnej jako strony, stosunkiem uzasadniającym wyłączenie z mocy samej ustawy jest taki stosunek, który może wpłynąć na prawa członkowskie przysługujące sędziemu albo na jego prawa majątkowe, np. wypłatę zysku, konieczność wykonania poręczonego zobowiązania, związania powagą rzeczy osądzonej.

W przypadkach określonych w art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. okolicznością tą jest interes sędziego ‎w określonym wyniku postępowania wynikający z tego, że jest on jego stroną lub jest on związany ze stroną taką więzią prawną, iż wynik postępowania będzie kształtował (modyfikował, utrwalał, osłabiał) jego własną sytuację prawną.

To, iż sędzia jest lub był z jedną ze stron związany umową deweloperską, której przedmiotem było wybudowanie domu na zupełnie innej nieruchomości niż objęta niniejszym sporem, nie oznacza, iż rozpoznawana sprawa wywrze wpływ na zakres jego praw i obowiązków dotyczących przede wszystkim innej nieruchomości.

Należy uznać za słuszne stanowisko, że członek spółdzielni mieszkaniowej jest z mocy samej ustawy wyłączony w sprawie, w której ta spółdzielnia jest stroną, tylko wtedy, gdy wynik sprawy może bezpośrednio oddziaływać na jego prawa lub obowiązki jako członka spółdzielni.

Przyczyną wyłączenia przewidzianą w art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. jest pozostawanie przez sędziego nie w jakimkolwiek stosunku prawnym z jedną ze stron, lecz tylko w takim, który oddziaływa na sferę jego praw lub obowiązków, a więc prowadzi do powstania związku przyczynowego pomiędzy wynikiem sprawy a prawami lub obowiązkami sędziego. Chodzi więc o związek bezpośredni, kauzalny, wpływający wprost na sytuację prawną sędziego; nie ma znaczenia związek pośredni, dalszy lub czysto hipotetyczny.

Wyrok SN z dnia 23 listopada 2022 r., II CSKP 467/22

Standard: 68745 (pełna treść orzeczenia)