Kwalifikacje osobiste przysposabiającego (art. 114[1] § 1 k.r.o.)

Chociaż istnieje niezdefiniowany i w zasadzie otwarty katalog przymiotów predysponujących do bycia przysposabiającym (art. 114[1] § 1 k.r.o.), to takimi cechami są przede wszystkim: prawy charakter przysposabiającego, jego wartości etyczne i zdolności wychowawcze, brak skłonności do pedofilii, brak przeszłości kryminalnej, w tym ‎w szczególności co do czynów na szkodę małoletnich, niepozbawienie władzy rodzicielskiej, a także odpowiednie warunki bytowe, rodzinne i finansowe, w tym co do źródła utrzymania.

Ustawodawca nie wyjaśnia pojęcia kwalifikacji osobistych, które uzasadniają przekonanie, że przysposabiający należycie wywiąże się ze swoich obowiązków. ‎W doktrynie wskazuje się, że te kwalifikacje mają stanowić gwarancję tego, ‎iż przysposabiający będzie należycie troszczył się o duchowy i fizyczny rozwój przysposobionego, oraz że zadba o to, aby stworzyć przysposobionemu rodzinną atmosferę domu oraz warunki pozwalające na właściwe wychowanie i zaspokojenie rozsądnych potrzeb dziecka.

Pewną wskazówkę daje art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. ‎o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 447 ze zm.), w którym wymieniono wymagania, jakie powinna spełniać osoba, której powierza się pełnienie funkcji rodziny zastępczej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka. Taka osoba m.in. musi dawać rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej, nie może być (także w przeszłości) pozbawiona władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska nie może być jej ograniczona ani zawieszona, ma zapewnić odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym: rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, wypoczynku i organizacji czasu wolnego. 

W Europejskiej Konwencji o przysposobieniu dzieci z dnia 24 kwietnia 1967 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 99, poz. 1157) do warunków przysposobienia dodano wymaganie przeprowadzenia – przed orzeczeniem przysposobienia – wywiadu dotyczącego przysposabiającego, dziecka i jego rodziny, który to wywiad powinien obejmować między innymi ustalenia dotyczące osobowości, stanu zdrowia i sytuacji majątkowej przysposabiającego, jego sytuacji rodzinnej, warunków mieszkaniowych oraz zdolności do wychowania dziecka, a także motywów, z racji których przysposabiający występuje ‎o przysposobienie (art. 9 ust. 2 lit. a, b).

Ponadto zgodnie z art. 148 § 1a k.r.o. opiekunem prawnym małoletniego nie może być ustanowiona m.in. osoba, która została pozbawiona władzy rodzicielskiej albo skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim.

Chociaż niektóre powołane przepisy nie odnoszą się wprost do przysposobienia, to te wszystkie instytucje (przysposobienie, rodzina zastępcza, rodzinny dom dziecka, opieka prawna) mają cechy wspólne, a mianowicie dobro małoletniego i odpowiednie wymagania stawiane osobie, która będzie związana ‎z małoletnim określonymi więzami. 

Z reguły osoba karana za przestępstwa przeciwko małoletniemu nie jest osobą mającą kwalifikacje osobiste uzasadniające przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego.

Postanowienie SN z dnia 16 listopada 2022 r., II CSKP 1817/22

Standard: 68470 (pełna treść orzeczenia)