Wyliczenie kosztów procesu przez referendarza sądowego (art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c.)

Regulacja zawarta w art. 108 § 1 zdanie drugie k.p.c. została dodana do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Uzasadniając jej wprowadzenie projektodawca wskazał, że rozszerzenie kompetencji referendarza sądowego ma na celu „(…) odciążenie sędziego od wykonywania czynności, które nie stanowią wymierzania sprawiedliwości, lecz mogą być zakwalifikowane jako administrowanie środkami budżetowymi Przyjęte rozwiązanie rozgranicza wyraźnie wyraźnie „materię kosztów sądowych od materii stanowiącej wymierzanie sprawiedliwości przez sąd”.

W konsekwencji wprowadzonych zmian sąd może obecnie orzec tylko o zasadzie ponoszenia kosztów, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu. W takiej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów, pozostając związany zasadą ponoszenia kosztów przez strony określoną przez sąd. Orzeczenie referendarza ma formę postanowienia, które podlega zaskarżeniu skargą wstrzymującą wykonalność orzeczenia o kosztach (art. 398[22] § 1 i art. 398[23] k.p.c.). Skargę rozpoznaje sąd, w którym referendarz orzeka, działając jako sąd drugiej instancji.

Zgodnie z art. 2 § 2a u.s.p., zadania z zakresu ochrony prawnej mogą wykonywać asesorzy sądowi, a także sędziowie wtedy, gdy ich wykonywanie przez referendarzy sądowych lub asesorów sądowych nie jest możliwe. Rozwiązanie to przyjęto na wypadek wystąpienia sytuacji, w których wykonywanie czynności przez referendarza sądowego byłoby niemożliwe. To ustawowe zastępcze upoważnienie kompetencyjne ma charakter jednokierunkowy; sędzia może wykonywać czynności z zakresu ochrony prawnej, ale referendarz nie może wykonywać czynności z zakresu wymiaru sprawiedliwości.

Dokonanie rozliczenia kosztów postępowania przez sąd (sędziego) nie stanowi działania „poniżej jego kompetencji”. Niezależnie od tego, czy orzeczenie w przedmiocie szczegółowego wyliczenia kosztów postępowania wydał sąd, czy referendarz sądowy, stronom - zgodnie z konstytucyjną zasadą dwuinstancyjności postępowania - przysługuje prawo jego zaskarżenia.

Sąd rozpoznający ten środek zaskarżenia, weryfikują jedynie poprawność dokonanych wyliczeń, a nie zasadę ponoszenia kosztów, ustaloną już prawomocnie w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie

Postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2025 r., III CZP 12/24

Standard: 87749 (pełna treść orzeczenia)

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu nie dotyczy istoty sprawy i ma charakter uboczny w stosunku do postępowania rozstrzygającego o przedmiocie procesu, nie jest więc objęte sferą sprawowania wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu art. 175 Konstytucji RP. Z tej przyczyny, do rozliczenia kosztów procesu po prawomocnym zakończeniu sprawy został generalnie upoważniony referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji (art. 108 § 1 zd. drugie k.p.c. w związku z art. 47[1] k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 7 lutego 2008 r., V CZ 139/07

Standard: 68247 (pełna treść orzeczenia)