Wzajemna relacja art. 120 § 1 k.p. i art. 43 pkt 3 UFG i PBUK
Regres nietypowy przeciwko kierującemu pojazdem mechanicznym (art. 43 UFG i PBUK) Odpowiedzialność pracodawcy za szkody wyrządzone osobie trzeciej przez pracownika przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych (art. 430 k.c.w zw. z art. 120 k.p.)
Przepis art. 120 § 1 k.p. nie wyłącza stosowania art. 43 pkt 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (Dz.U. 2003 r. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) w stosunku do kierowców, którzy nie posiadając wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, spowodowali przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych nieumyślnie szkodę osobie trzeciej.
Art. 120 § 1 k.p. znajduje zastosowanie do sytuacji, w której roszczenie regresowe nabywa zakład pracy, który wyrównał szkodę wyrządzoną przez pracownika osobie trzeciej. Natomiast w sytuacji, gdy szkodę pokrywa inny podmiot na podstawie przepisów odrębnych wyłączone jest zastosowanie art. 120 § 1 k.p. W konsekwencji przepis art. 120 § 1 k.p. nie wyłącza zastosowania art. 43 pkt 3 ustawy w stosunku do kierowców, którzy nie posiadając wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, spowodowali przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych nieumyślnie szkodę osobie trzeciej.
Za takim kierunkiem rozstrzygnięcia zagadnienia wzajemnej relacji między przepisami art. 120 § 1 k.p. i art. 43 ustawy przemawia odmienny przedmiot ich regulacji obejmujący różne sfery stosunków społecznych oraz ich odmienne cele. Uzasadnieniem instytucji regresu zakładu ubezpieczeń do ubezpieczonego od odpowiedzialności cywilnej kierowcy, który powoduje wypadek drogowy w następstwie zachowania szczególnie nagannego z punktu widzenia społecznego i prawnego jest potrzeba jak najbardziej efektywnego, a więc opartego na sankcji ekonomicznej, oddziaływania zapobiegającego takim zachowaniom. Względy te są tak samo doniosłe w sytuacji, gdy szkodę wyrządza przy wykonywaniu obowiązków służbowych pracownik będący kierowcą zawodowym. Z punktu widzenia celu unormowania art. 43 ustawy, jakim jest prewencyjno-wychowawcze oddziaływanie na kierowców, nie znajduje uzasadnienia, wyłączenie spod jego działania – przy braku nadto ku temu wskazań wynikających z samego brzmienia tego przepisu – kierowców zawodowych, którzy spowodowali wypadek wykonując swoje obowiązki pracownicze.
Przyjęta koncepcja dopuszczalności regresu zakładu ubezpieczeń do kierowcy – pracownika nie wyłącza realizacji postulatu ochrony pracownika przed nadmiernie uciążliwym odszkodowaniem. Dochodzenie regresu przez zakład ubezpieczeń na podstawie art. 43 ustawy jest bowiem jego uprawieniem a nie obowiązkiem. Podjęta przez zakład ubezpieczeń decyzja w tym zakresie podlega kontroli sądu, który może ocenić jego roszczenie na tle art. 5 k.c., jako nadużycie prawa podmiotowego.
W sytuacji, gdy kierowca – pracownik wyrządza szkodę umyślnie nie powstaje w ogóle zagadnienie wzajemnych relacji między art. 120 § 1 k.p. i art. 43 ustawy. Wówczas bowiem pracownik jest zobowiązany do naprawienia szkody w pełnej wysokości bezpośrednio wobec osoby trzeciej, nie powstaje więc kolizja między zasadą odpowiedzialności zakładu pracy za szkodę wyrządzoną przez pracownika wynikającą z art. 120 § 1 k.p., a uprawnieniem ubezpieczyciela do dochodzenia regresu nietypowego na podstawie art. 43 pkt 1 ustawy.
Art. 43 ustawy przyznaje zakładowi ubezpieczeń prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu odszkodowania wypłaconego z tytułu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych między innymi wówczas, jeżeli (jak w jego pkt 3) kierujący nie posiadał uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym. Uprawnienie takie przysługuje także zawsze ubezpieczycielowi w razie winy umyślnej kierowcy – sprawcy szkody, a więc w odniesieniu do kierowcy pracownika wtedy, gdy nie odpowiada za niego pracodawca. Jest to tzw. regres nietypowy, będący zwrotnym roszczeniem ubezpieczyciela do strony stosunku ubezpieczeniowego, inny niż regres przewidziany w art. 828 § 1 k.c. do osoby trzeciej, która wyrządziła szkodę ubezpieczonemu. Przepis art. 43 ustawy, według jego literalnego brzmienia, skierowany jest do wszystkich kierowców niezależnie od ich pracowniczego statusu.
Uprawienie ubezpieczyciela z art. 43 pkt 3 nie jest zależne od istnienia związku przyczynowego między brakiem uprawnienia do kierowania pojazdem w chwili wypadku a powstałą szkodą.
Wyrok SN z dnia 10 września 2009 r., V CSK 85/09
Standard: 67912 (pełna treść orzeczenia)