Zmiana miejsca służbowego sędziego a zmiana stanowiska sędziego

Stanowisko sędziego oznacza wykonywanie urzędu sędziego w sądzie określonego szczebla (rangi) i w ten sposób już jest determinowany – przez przepisy prawa procesowego - zakres spraw rozpoznawanych przez takiego sędziego (chodzi w istocie o zakres rzeczowy sądu rejonowego, okręgowego lub apelacyjnego), by podkreślić z kolei, iż miejsce służbowe (siedziba sądu) określa zakres obszarowy tej jurysdykcji (wyrok SN z dnia 12 maja 2016 r., III KK 494/15). 

Ustawa prawo o ustroju sądów powszechnych wyraźnie zatem rozróżnia stanowisko sędziowskie od miejsca służbowego, a akt powołania sędziego stanowi jedynie powołanie na sędziego określonego w akcie powołania sądu, a nie wszystkich sądów (wyrok TK z dnia 15 stycznia 2009 r., K 45/07). Dostrzegając te uwarunkowania ustrojowe trzeba stwierdzić, że zmiana miejsca służbowego sędziego może być dokonana - bez zmiany stanowiska - w przypadkach i w trybie określonych w art. 75 (art. 55 § 3 in fine u.s.p.).

Z przepisu art. 55 § 4 zd. pierwsze u.s.p. wynika nadto, że sędzia może orzekać we wszystkich sprawach w swoim miejscu służbowym, a w innych sądach w przypadku określonych w ustawie (jurysdykcja sędziego). 

Wykładnia systemowa wewnętrzna art. 55 § 2 - 4 u.s.p. prowadzi do wniosku, że w ramach powołania na określony urząd sędziowski (sędzia sądu rejonowego, sędzia sądu okręgowego lub sędzia sądu apelacyjnego) Prezydent wyznacza od razu konkretne miejsce służbowe sędziego, a to miejsce określane jest siedzibą danego sądu rejonowego, sądu okręgowego lub sądu apelacyjnego (np. w Sądzie Rejonowym w S., Sądzie Okręgowym w S., czy Sądzie Apelacyjnym w […]), co kreuje obszar jurysdykcji danego sędziego. W przypadku powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu okręgowego w Sądzie Okręgowym w S., dany sędzia może sądzić sprawy przynależne miejscowo i rzeczowo Sądowi Okręgowemu w S. (jurysdykcja sędziego). Sędzia Sądu Okręgowego w S. może orzekać w innych sądach tylko w przypadkach określonych w ustawie.

Z przepisu art. 55 § 3 zd. drugie u.s.p. wynika, że tylko w oparciu o regulacje z art. 75 u.s.p. może dojść od sytuacji, gdy sędzia zajmujący stanowisko sędziego sądu okręgowego (sędziego sądu rejonowego lub sędziego sądu apelacyjnego) może zmienić swoje miejsce służbowe, czyli siedzibę sądu okręgowego (sądu rejonowego lub sądu apelacyjnego). Z art. 75 u.s.p. wynika, że jest to dopuszczalne za zgodą sędziego (§ 1) lub bez jego zgody (§ 2); przeniesienie do innego miejsca służbowego – ale bez zmiany stanowiska pełnionego przez sędziego – następuje na skutek decyzji Ministra Sprawiedliwości (§ 3), która w określonych sytuacjach podlega zaskarżeniu (§ 4). Z treści art. 75a § 2 u.s.p. jasno wynika, że przepis art. 75 u.s.p. nie obejmuje swoją regulacją awansu sędziego na wyższe sędziowskie, skoro do sędziów awansowanych na wyższe stanowisko nakazano odpowiednie stosowanie normy art. 75a § 1 u.s.p., która dotyczy przecież zmiany miejsca służbowego. Z wykładni językowej i systemowej wskazanych przepisów i przeniesienia wniosków tej wykładni na okoliczności sprawy wynika więc bezspornie, że z datą wręczenia aktu powołania i złożenia ślubowania, sędzia Sądu Okręgowego w S. W. M. mógł orzekać w Sądzie Okręgowym w S., ale już nie mógł orzekać w Sądzie Rejonowym w S.. Przez wręczenie aktu powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Okręgowego w S. nie nastąpiła zmiana miejsca służbowego, albowiem zmiana miejsca służbowego – co już wskazano – może odbyć się tylko bez zmiany stanowiska sędziego i w trybie wskazanym w art. 75 u.s.p. Jedynym dokumentem uprawniającym sędziego Sądu Okręgowego w S. do orzekania w Sądzie Rejonowym w S. mógł być akt delegacji, a nie przepis art. 47b u.s.p. 

Wyrok SN z dnia 6 września 2022 r., II KK 321/22

Standard: 67819 (pełna treść orzeczenia)