Kontrola prawidłowość stwierdzenia nieważności postępowania przez sąd drugiej instancji (art. 394[1] § 1[1] k.p.c.)

W postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia na orzeczenie o uchyleniu wyroku sądu pierwszej instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje kontroli prawidłowość stwierdzenia nieważności postępowania przez sąd drugiej instancji (art. 394[1] § 1[1] k.p.c.).

Dotychczas przyjmowano, że w systemie apelacyjno-kasacyjnym art. 202 k.p.c. nie ma zastosowania przed Sądem Najwyższym, a wyrażenie „w każdym stanie sprawy” nie może być interpretowane z pominięciem przepisów o prawomocności. Oznacza to, że kontrola „ważności” postępowania następuje wyłącznie w ramach art. 398[13] § 1 k.p.c. (por. orz. SN z dnia 23 maja 1938 r., C.II. 3042/37). Zajmowano także stanowisko, że Sąd Najwyższy zasadniczo nie może zajmować się nieważnością postępowania przy rozpoznawaniu zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji o odrzuceniu skargi kasacyjnej (por. orzeczenia SN z dnia 28 lutego 1947 r., C.III. 49/47 i z dnia 9 maja 1950 r., Ł.C. 400/50; por. także orzeczenie SN z dnia 19 lutego 1958 r., 2 CZ 253/57 oraz postanowienie SN z dnia 27 września 2000 r., V CKN 1465/00).

Po dodaniu w kodeksie postępowania cywilnego art. 394[1] § 1[1] k.p.c. ta kwestia – jak wskazał Sąd Najwyższy w powołanym postanowieniu z dnia 28 listopada 2012 r. - przedstawia się jednak inaczej, ponieważ ustawodawca, przewidując zażalenie na orzeczenie uchylające orzeczenie sądu pierwszej instancji, które może być wydane także w przypadku stwierdzenia nieważności postępowania (art. 386 § 2 k.p.c.), wyraźnie poszerzył kognicję Sądu Najwyższego; w tym wypadku kontrola Sądu Najwyższego nie może być prawidłowa i skuteczna bez zbadania prawidłowości oceny przesłanki leżącej u podłoża zaskarżonego zażaleniem orzeczenia kasatoryjnego. Należy jednocześnie podkreślić, że kontrola ta, dotycząc przesłanki formalnej, zachowuje swój czysto procesowy charakter i nie wkracza w merytoryczne kompetencje sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację.

Postanowienie SN z dnia 26 czerwca 2013 r., II CZ 13/13

Standard: 67568 (pełna treść orzeczenia)