Wpis jednej hipoteki przymusowej dla zabezpieczenia wierzytelności wynikających z kilku tytułów wykonawczych

Art. 109 u.k.w.h. nie jest przeszkodą do wpisu jednej hipoteki przymusowej dla zabezpieczenia wierzytelności wynikających z kilku tytułów wykonawczych (por. postanowienia: z dnia 2 lipca 2004 r., II CK 421/03, z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 224/09 oraz z dnia 17 marca 2011 r., IV CSK 312/10).

Z art. 109 ust. u.k.w.h. nie wynika zasada, że jedna hipoteka może być ustanowiona na podstawie jednego tylko tytułu wykonawczego, a kilka tytułów prowadzi do ustanowienia kilku hipotek. Nie uprawnia do takiej wykładni w szczególności użycie w nim pojęcia „tytuł wykonawczy” w liczbie pojedynczej co jest powszechnym technicznym sposobem redagowania normy prawnej. Nie uzasadnia jej także istota ani cel hipoteki przymusowej. Ustanawianie w takich sytuacjach wielu hipotek na podstawie każdego z tytułów wykonawczych byłoby nieracjonalne i niecelowe albowiem prowadziłoby do tego samego skutku przy zbędnym i uciążliwym zwiększeniu liczby koniecznych czynności biurowych i liczby spraw sądowych oraz wzrostu kosztów postępowania. W uzasadnieniach powołanych wyżej orzeczeń podkreślono, że w rozpoznanych sprawach tytuły wykonawcze obejmowały jeden rodzaj długów powstałych w kolejnych okresach płatności, a jedna hipoteka przymusowa w kwocie wynikającej z zsumowania kwot objętych tymi tytułami.

Po zmianach przepisów u.k.w.h. dokonanych z dniem 20 lutego 2011 r. w piśmiennictwie prawniczym wyrażono sprzeczne stanowiska co do konsekwencji wynikających z dodania art. 68[1] ust. 1 u.k.w.h. Według jednego z nich, które przyjął także Sąd Okręgowy, powołany przepis wyczerpująco określa sytuacje, kiedy może nastąpić wpis hipoteki dla zabezpieczenia kilku wierzytelności. Dotyczy on wyłącznie hipoteki umownej, w konsekwencji, a contrario nie może mieć zastosowania do hipoteki przymusowej.

Według drugiego stanowiska, przepis ten nie zawiera wyczerpującej regulacji, wobec czego nie stanowi przeszkody do wpisania hipoteki przymusowej uzyskanej wskutek zsumowania wierzytelności wynikających z kliku tytułów wykonawczych wydanych przeciwko temu samemu dłużnikowi. W tym zakresie zachowało więc aktualność dotychczasowe, powołane wcześniej, orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszczające możliwość wpisu jednej hipoteki przymusowej dla zabezpieczenia wierzytelności wynikających z wielu tytułów wykonawczych.

Hipoteka przymusowa, której podstawę wpisu stanowią tytuły wymienione w art. 110 u.k.w.h., zabezpieczają wierzytelności, których istnienie jedynie uprawdopodobniono w chwili wydania tych tytułów, a nie stwierdzono ich istnienie, jak ma to miejsce w odniesieniu do wierzytelności objętych tytułami wykonawczymi, o których mowa w art. 109 ust. 1 u.k.w.h. Wyklucza to dopuszczalność wpisu jednej hipoteki przymusowej na podstawie kilku nieprawomocnych nakazów zapłaty, powstałej z zsumowania wierzytelności pieniężnych zasądzonych na ich podstawie od tego samego dłużnika. 

Postanowienie SN z dnia 22 listopada 2013 r., III CSK 326/12

Standard: 67524 (pełna treść orzeczenia)

Wierzytelności publicznoprawne, stwierdzone kilkoma tytułami wykonawczymi, mogą być zabezpieczone jedną hipoteką (art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.).

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela stanowisko, że ustanowienie jednej hipoteki, obejmującej kilka tytułów wykonawczych, nie narusza ani interesu dłużników, ani wierzycieli. Podkreślić należy, że stanowisko to odnosi się do jednorodnych wierzytelności publicznoprawnych, które ze swojej istoty są nieprzenoszalne.

Postanowienie SN z dnia 17 marca 2011 r., IV CSK 312/10

Standard: 67526 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 109 ust. 1 u.k.w.h. nie wprowadza zasady, że jedna hipoteka przymusowa może być ustanowiona tylko na podstawie jednego tytułu wykonawczego, a istnienie kilku tytułów wykonawczych musi prowadzić do konieczności ustanowienia kilku hipotek. Powołany przepis nie stoi na przeszkodzie ustanowieniu na wniosek wierzyciela, na podstawie kilku tytułów wykonawczych obejmujących jeden rodzaj długów powstałych w kolejnych okresach płatności, jednej hipoteki przymusowej w kwocie wynikającej z zsumowania kwot objętych tymi tytułami. Nie narusza to w niczym ani interesów dłużnika hipotecznego ani wierzyciela hipotecznego (por. postanowienie SN z dnia 2 lipca 2004 r., II CK 421/03).

Judykatura kontynuuje powyższy kierunek orzecznictwa uznając go za zasadny i wskazując nadto na argument, że ustanawianie w takiej sytuacji kilku hipotek odrębnie na podstawie każdego z tytułów wykonawczych byłoby nieracjonalne i niecelowe, albowiem prowadziłoby do tego samego skutku przy zbędnym i uciążliwym zwiększeniu liczby koniecznych czynności biurowych i liczby spraw sądowych oraz wzrostu kosztów postępowania (por. postanowienie SN z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 224/09 oraz z dnia 10 lutego 20011 r., IV CSK 349/10).

Postanowienie SN z dnia 25 lutego 2011 r., IV CSK 392/10

Standard: 69537 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy