Podjęcie przez wierzyciela czynności zachowawczych (art. 910[2] § 1 k.p.c.)

Wytoczenie powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zagrażającej możliwości zaspokojenia z zajętych udziałów jest czynnością zachowawczą w rozumieniu art. 9102 § 1 in fine k.p.c.

W przypadku realizacji przez wierzyciela czynności zmierzających do zachowania prawa egzekwowanego (art. 910[2] § 1 in fine k.p.c.), bieg terminu do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały rozpoczyna się z chwilą w której wierzyciel mógł zapoznać się z treścią uchwały, a nie z chwilą, w której rzeczywiście to uczynił. Przy ustaleniu tego momentu czasowego należy uwzględniać implikacje wynikające z wpisu zmian wynikających z takiej uchwały w rejestrze przedsiębiorców KRS oraz publikacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Wykazanie zachowania tego terminu, jako jednej z przesłanek uwzględnienia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały, stanowi obowiązek wierzyciela domagającego się ochrony prawnej w oparciu o art. 910[2] § 1 in fine k.p.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w zakresie czynności zachowawczych (art. 9102 § 1 in fine k.p.c.) mieści się również uprawnienie wierzyciela egzekwującego do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników zagrażającej możliwości zaspokojenia z zajętych udziałów (akcji) (por. uchwała SN z dnia 25 listopada 2011 r., III CZP 64/11; wyrok SN z dnia 12 czerwca 2013 r., II CSK 588/12; wyrok SN z dnia 30 stycznia 2009 r.,  II CSK 355/08).

Legitymacja do wytoczenia przedmiotowego powództwa wynika z art. 910[2] § 1 in fine k.p.c. stanowiącego w tym zakresie przepis szczególny w stosunku do art. 250 k.s.h. oraz art. 422 k.s.h. (por. wyrok SN z dnia 30 stycznia 2009 r., II CSK 355/08). W konsekwencji legitymacja do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników może być przypisana egzekwującemu wierzycielowi jedynie w tych przypadkach, gdy stosowne powództwo zmierza do zachowania prawa egzekwowanego, zaś źródłem zagrożenia możliwości zaspokojenia się wierzyciela jest kwestionowana uchwała.

Artykuł 910[2] § 1 in fine k.p.c. dopuszcza podjęcie przez wierzyciela tzw. czynności zachowawczych, w tym również wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników spółki z o.o., w odniesieniu do każdego przypadku zagrożenia możliwości zaspokojenia się wierzyciela z zajętego prawa. W świetle przywołanego przepisu nie ma jednak znaczenia, czy negatywne skutki dla możliwości zaspokojenia się wierzyciela z zajętego prawa, będące następstwem podjęcia uchwały przez organ właścicielski spółki z o.o., wynikają bezpośrednio z treści uchwały, czy też mają jedynie charakter pośredni. Nie jest bowiem wykluczone, że również uchwała nie mająca wprost za przedmiot praw udziałowych będzie pociągała za sobą negatywne skutki dla możliwości zaspokojenia się wierzyciela z zajętych udziałów, zarówno w kontekście dochodu jaki mógłby uzyskać ze sprzedaży zajętych udziałów lub realizacji wynikających z nich praw majątkowych (art. 911[6] § 1 k.p.c.).

Art. 910[2] § 1 in fine k.p.c. przyznaje kompetencję wierzycielowi do podejmowania wszelkich czynności zmierzających do zachowania prawa. W zakresie tej kompetencji, w przypadku zajęcia udziałów w spółce z o.o., mieści się zarówno uprawnienie do kwestionowania czynności faktycznych i prawnych indywidualnie podjętych przez dłużnika poza strukturą korporacyjną, jak i czynności podjętych przez spółkę, w której dłużnik ten jest wspólnikiem. Zajęcie dotyczy bowiem udziałów będących wyrazem członkostwa dłużnika w spółce. W konsekwencji czynności dokonywane przez organy spółki mogą rzutować na możliwość zaspokojenia wierzyciela poprzez zmniejszenie dochodów uzyskiwanych z zajętego prawa lub wartości zbywczej zajętych udziałów (911[6] § 1 k.p.c.).

Podejmowanie przez wierzyciela działań zmierzających do zachowania prawa egzekwowanego (art. 910[2] § 1 in fine k.p.c.) jest uzasadnione w odniesieniu do każdej uchwały zgromadzenia wspólników, której skutki bezpośrednio lub pośrednio prowadzą do zmniejszenia możliwości zaspokojenia się wierzyciela z zajętych udziałów w sposób określony w art. 911[6] § 1 k.p.c.

Wyrok SN z dnia 19 grudnia 2013 r., II CSK 151/13

Standard: 67466 (pełna treść orzeczenia)