Akredytywa bankowa (art. 85 p.b)

Akredytywa dokumentowa stanowi pisemne zobowiązanie banku, zaciągnięte w imieniu własnym, ale w ramach działania na zlecenie klienta, wobec osoby trzeciej (beneficjenta), że dokona zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w treści oświadczenia banku (art. 85 ust. 1 Pr. bank.). Niezależnie od żądanej treści i sposobu zabezpieczenia o wyborze jednego z zabezpieczeń, które stanowić mają gwarancję zapłaty (art. 649[1] § 2 k.c. ) decyduje ostatecznie inwestor.

Do akredytywy zabezpieczającej stosuje się przepisy o akredytywie dokumentowej (art. 85 ust. 4 Prawa bankowego).

Przepisy nie regulują treści udzielonej gwarancji zapłaty. Istotne jest, aby ustanowiona gwarancja realizowała cel ustawodawcy, dla którego została przewidziana a więc „zabezpieczenia terminowej zapłaty umówionego wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych”. Jej treść wyznaczona jest funkcją, którą jest zagwarantowanie nie wszelkich roszczeń wykonawcy względem inwestora, ale wynagrodzenia i to „umówionego”, a więc w takim zakresie i wysokości, jaka wynika za stosunku podstawowego, które kreuje to wynagrodzenie.

Gwarancja, czy też akredytywa jest stosunkiem nieakcesoryjnym dlatego ograniczenie celu, dla którego może być wykorzystania znajduje odzwierciedlenie w jej treści, która stosowanie kształtuje zabezpieczenie wynagrodzenia. Wynagrodzenie tzw. „umówione” powstaje po spełnieniu określonych przesłanek, których wystąpienie zmaterializowane jest poprzez wystawienie stosownych dokumentów, jak faktura, protokół odbioru świadczeń niepieniężnych, stosowne oświadczenia dotyczące odpowiedzialności inwestora za zobowiązania wykonawcy (generalnego wykonawcy). Pozwalają one na stwierdzenie faktu powstania wynagrodzenia, jego wysokości po dokonaniu ewentualnych potrąceń przewidzianych umownie, jak i stwierdzenie jego wymagalności. Wprowadzenie tych elementów nie może być poczytane za nadużycie gwarancji zapłaty, czy jej bezskuteczności w sytuacji gdy określony mechanizm ustalania i kształtowania wynagrodzenia wynika z treści stosunku podstawowego.

Wyrok SN z dnia 25 listopada 2022 r., II CSKP 1127/22

Standard: 86673 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Zgodnie z art. 85 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający akredytywę), może zobowiązać się pisemnie wobec osoby trzeciej (beneficjenta), że dokona zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w akredytywie (akredytywa dokumentowa). 

Zobowiązanie banku otwierającego staje się wymagalne z chwilą przedstawienia przez beneficjenta dokumentów zgodnie z warunkami akredytywy. Przepisy te stosuje się odpowiednio do akredytyw zabezpieczających. 

Beneficjent akredytywy nabywa roszczenie do banku nie w wyniku zawarcia umowy między zleceniodawcą akredytywy a bankiem, ale na skutek złożenia przez bank oświadczenia o otwarciu akredytywy. Jest on zatem osobą trzecią w rozumieniu art. 393 k.c. 

Roszczenie beneficjenta nie wynika bezpośrednio z umowy, stąd bankowi nie przysługuje prawo do podnoszenia przeciwko beneficjentowi akredytywy jakichkolwiek zarzutów, które by wynikały z umowy o otwarcie akredytywy zawartej z jej zleceniodawcą. W tym wypadku akredytywa została wystawiona i otwarta z zastrzeżeniem stosowania oznaczonej procedury przez beneficjenta. 

Bezpodstawna realizacja akredytywy zabezpieczającej na skutek wygaśnięcia poręczenia stanowi podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej beneficjenta względem poręczyciela w oparciu o reguły odpowiedzialności kontraktowej. Poszukiwanie jej w przepisach dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia jest chybione, gdyż wykluczyć należy odwoływanie się do nich wewnątrz stosunków wynikających z umowy i odpowiednio zbiegu roszczeń 

Wyrok SN z dnia 17 października 2019 r., IV CSK 304/18

Standard: 67230 (pełna treść orzeczenia)