Zasiedzenie własności nieruchomości jako spór o własność (art. 618 k.p.c.) i o przynależność przedmiotu do spadku (art. 685 k.p.c.)

Konieczność wydania postanowienia wstępnego w tzw. sprawach działowych zachodzi wówczas, gdy niezbędne jest rozstrzygnięcie co do samego składu masy podlegającej podziałowi i rozliczeniu.

Stwierdzenie zasiedzenia składnika masy jako sposób pierwotnego, a nie pochodnego nabycia prawa własności wyklucza możliwość objęcia go podziałem i eliminuje obowiązek rozliczeń między następcami prawnymi osób, którym przysługiwał on uprzednio.

Z art. 688 k.p.c. w zw. z art. 618 § 2 i 3 k.p.c. wynika nie tylko, że w postępowaniu o dział spadku sąd jest uprawniony do ustalenia składu majątku spadkowego, lecz ponadto, że w czasie trwania tego postępowania sąd jest wyłącznie właściwy do rozstrzygnięcia sporu między uczestnikami postępowania co do tego, czy konkretny przedmiot majątkowy należy do spadku.

Spory o własność w rozumieniu art. 688 k.p.c. w zw. z art. 618 § 1 k.p.c. wynikają m.in. z podniesionego w postępowaniu o dział spadku przez jednego ze spadkobierców zarzutu, że nabył rzecz należącą do spadku na własność przez zasiedzenie. Jest to sprawa o "prawo własności" w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c., która mieści się w pojęciu sporu o to, czy pewien przedmiot, w tym i nieruchomość, należy do spadku w rozumieniu art. 685 k.p.c. (por. postanowienie SN z dnia 16 grudnia 2011 r., V CSK 24/11, z dnia 26 marca 2002 r., IV CKN 38/01). Rozstrzygnięcie w tym przedmiocie nadal jest, mimo wstępnego charakteru orzeczenia, postanowieniem co do istoty sprawy wydanym w sprawie z zakresu prawa rzeczowego. 

Od postanowienia wstępnego w przedmiocie zasiedzenia, wydanego w postępowaniu o podział majątku wspólnego i o dział spadku, przysługuje skarga kasacyjna, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia nie jest niższa od wskazanej w art. 519[1] § 4 pkt 4 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 25 stycznia 2018 r., IV CZ 105/17

Standard: 62111 (pełna treść orzeczenia)

Do kompetencji sądu orzekającego o dziale spadku należy rozstrzyganie sporów miedzy współspadkobiercami o to czy określony przedmiot należy do spadku (art. 685 k.p.c.). Takim sporem między współspadkobiercami jest spór wynikający z twierdzenia któregokolwiek ze spadkobierców, że nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości należącej do spadku. Po zaliczeniu nieruchomości do masy spadkowej i po uwzględnieniu jej w dziale spadku uczestnik postepowania działowego nie może dochodzić w odrębnym postępowaniu stwierdzenia zasiedzenia tej nieruchomości. 

Sąd rozstrzyga spory o przynależność określonego przedmiotu do spadku w postanowieniu wstępnym (art. 685 k.p.c.), albo w sentencji postanowienia działowego. 

Okoliczność, że spadkobierca nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości należących poprzednio do spadkobiercy, nie kwestionując jednocześnie podstaw do wydania zaskarżonego postanowienia, prowadzi do wyłączenia tych nieruchomości z działu spadku.

Postanowienie SN z dnia 12 maja 2016 r., IV CSK 477/15

Standard: 66664 (pełna treść orzeczenia)