Forma potrącenia; oświadczenie o potrąceniu złożone w sposób dorozumiany; wola potrącenia
Oświadczenie o potrąceniu (art. 499 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Oświadczenie o potrąceniu może być złożone także w sposób dorozumiany, przez każde zachowanie wyrażające w dostateczny sposób taką wolę (art. 60 k.c.; por. np. orzeczenie SN z dnia 8 lutego 1937 r., C.III 297/35, wyroki SN z dnia 12 listopada 1973 r., II CR 606/73 i z dnia 22 kwietnia 2010 r., V CSK 379/09
Oświadczenie woli o potrąceniu, bezskuteczne z powodu niewymagalności wierzytelności przedstawionej do potrącenia, może być potraktowane – z uwzględnieniem okoliczności sprawy – jako wezwanie do zapłaty.
Wierzyciel zamierzający przedstawić do potrącenia wierzytelność z tytułu kary umownej powinien wezwać dłużnika do zapłaty w celu postawienia przysługującej mu wierzytelności wzajemnej w stan wymagalności.
Wyrok SN z dnia 6 grudnia 2019 r., V CSK 458/18
Standard: 80344 (pełna treść orzeczenia)
Składający oświadczenie powinien w jednoznaczny sposób wyrazić wolę potrącenia (wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2000 r., III CKN 720/98, wyrok SA w Warszawie z dnia 5 lipca 2013 r., I ACa 395/12). Również doktryna formułuje oczekiwanie, aby oświadczenie woli zmierzające do wywołania skutku potrącenia było klarowne i zrozumiałe (A. Stangret-Smoczyńska, Potrącenie wierzytelności z umowy rachunku bankowego, Mon. Pr. Bank. 2012, nr 2, s. 46; K. Zagrobelny (w:) E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz, 2013, s. 939).
Artykuł 499 k.c. nie stawia szczególnych wymagań co do formy oświadczenia woli o potrąceniu. Należy stąd wnosić, że oświadczenie to może być złożone w każdy sposób (także w postaci elektronicznej), który w dostatecznym stopniu ujawnia jego treść i wolę dokonania potrącenia (zob. art. 60 k.c.). Dlatego ustna forma oświadczenia o potrąceniu jest wystarczająca, jeżeli oświadczenie to doszło do drugiej strony w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią (A. Torbus, Glosa do wyroku SN z dnia 28 października 1999 r., II CKN 551/98.; M. Pyziak-Szafnicka, Potrącenie..., s. 214; G. Wolak, O formie..., s. 1291).
Również SN wielokrotnie wyrażał stanowisko, że oświadczenie o potrąceniu nie wymaga zachowania szczególnej formy, natomiast powinno być złożone w sposób, który w dostatecznym stopniu ujawnia jego treść (zob. m.in. postanowienie SN z dnia 9 marca 1972 r., III PZP 2/72; wyrok z dnia 12 listopada 1973 r., II CR 606/73; wyrok z dnia 4 lutego 2004 r., I CK 181/03; wyrok SN z dnia 20 października 2004 r., I CK 204/04; wyrok z dnia 14 lutego 2013 r., II CSK 292/12).
W piśmiennictwie dopuszczono możliwość dorozumianego złożenia oświadczenia o potrąceniu (tak M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1136 i n.; por. T. Wiśniewski (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. I, 2007, s. 660; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2009, s. 352; G. Wolak, O formie.., s. 1294).
Jak wskazuje Andrzej Janiak w komentarzu do art. 499 k.c. ( [w:] Kidyba Andrzej (red.), Gawlik Zdzisław, Janiak Andrzej, Kozieł Grzegorz, Olejniczak Adam, Pyrzyńska Agnieszka, Sokołowski Tomasz, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna. LEX, 2014, Nr 167991) : „można byłoby przyjąć, że doszło do potrącenia per facta concludentia, na przykład w następującej sytuacji: strony miały wobec siebie wzajemne wierzytelności o różnej wysokości i jedna z nich, będąc zobowiązana do zapłaty wyższej kwoty, przekazała na rachunek kontrahenta kwotę odpowiadającą dokładnie różnicy między wzajemnymi wierzytelnościami, nie informując odrębnie drugiej strony, że dokonuje potrącenia, ani nie zaznaczając w opisie przelewu, że wysokość przekazanej kwoty wynika z faktu zarachowania jednej wierzytelności wzajemnej na poczet drugiej.”
Wyrok SA w Warszawie z dnia 11 kwietnia 2016 r., VI ACa 261/15
Standard: 80337 (pełna treść orzeczenia)