Skuteczność ustawowego prawa odstąpienia w razie nieważności umownego prawa do odstąpienia

Jeżeli klauzula umownego prawa odstąpienia, na którą powołuje się strona, jest nieważna, sąd ocenia, czy oświadczenie woli strony o odstąpieniu od umowy jest skuteczne w świetle przepisów regulujących ustawowe prawo odstąpienia.

Sąd, dokonując oceny prawnej oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy, powinien uwzględnić zarówno to, czy jest ono skuteczne w świetle regulacji umownego prawa odstąpienia (art. 395 k.c.), jeśli strony zastrzegły prawo odstąpienia w łączącej je umowie, a w razie potrzeby także ewentualnie to, czy jest ono skuteczne w świetle właściwych regulacji ustawowych przewidujących w określonych sytuacjach prawo odstąpienia (np. art. 491 lub art. 635 k.c.). Kwalifikacja i ocena prawna danego oświadczenia woli jako oświadczenia o odstąpieniu od umowy należy do sądu, który musi przesądzić, czy oświadczenie to jest skuteczne i czy doprowadziło do skutków prawnych, które wiążą się z odstąpieniem od umowy. Koresponduje to z założeniem, że strona składająca oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy nie ma obowiązku wskazania w jego treści, czy korzysta z umownego prawa odstąpienia, czy z ustawowego prawa odstąpienia, a w wypadku, w którym korzysta z ustawowego prawa odstąpienia - określenia konkretnego przepisu, z którego ma - w jej ocenie - wynikać jej prawo do odstąpienia. Strona może zawrzeć takie wskazanie w treści oświadczenia woli, ale wskazanie takie nie wyznacza granic, w których sąd dokonuje oceny prawnej tego oświadczenia. Sąd powinien wobec tego w razie uznania, że klauzula umownego prawa odstąpienia, na którą powołuje się strona, jest nieważna, ocenić, czy jej oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy jest skuteczne w świetle regulacji przewidujących ustawowe prawo odstąpienia.

Wyrok SN z dnia 12 września 2019 r., V CSK 328/18

Standard: 66514 (pełna treść orzeczenia)