Zasiedzenie nieruchomości władanej przez Gminę w interesie zbiorowym (publicznym)
Przedmiot zasiedzenia
W judykaturze Sądu Najwyższego w kontekście nabycia prawa własności nieruchomości w drodze zasiedzenia wyjaśniono, że władanie nieruchomością w interesie zbiorowym (publicznym) nie świadczy o braku możliwości uznania władania za samoistne in statu usucapiendi (por. postanowienia SN z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 193/14, i z dnia 7 października 2015 r., I CSK 846/14). Przykładowo gmina może zasiedzieć nieruchomość, stanowiącą drogę, ponieważ charakteru samoistnego posiadania przez nią takiej nieruchomości nie odbiera to, że wykonuje to posiadanie w interesie publicznym.
Fakt, że jednostki samorządowe, podobnie jak państwowe, wypełniają we własnym imieniu funkcje publiczne, jest dla tych jednostek czymś naturalnym, odpowiadającym ich zadaniom, i sam przez się nie wyłącza ich udziału w stosunkach cywilnoprawnych i ujmowania ich działań w kategoriach prawa cywilnego, w tym na użytek stosowania art. 172 k.c. (por. wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2016 r., I CSK 179/15 i uchwałę SN z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07).
Postanowienie SN z dnia 30 listopada 2017 r., IV CSK 22/17
Standard: 66485 (pełna treść orzeczenia)
Dopuszczalne jest stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości, stanowiącej drogę, na rzecz gminy z dniem poprzedzającym uzyskanie przez tę nieruchomość statusu drogi gminnej. Gmina może mieć w tym interes prawny (szerzej co do interesu prawnego w żądaniu stwierdzenia zasiedzenia uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 2015 r., III CZP 112/14).
Zasiedzenie w omawianej sytuacji nie jest objęte zakazem wynikającym z art. 2a u.d.p., ponieważ nie pozbawia tego podmiotu, który może być wyłącznie właścicielem drogi publicznej, jej własności i nie wyklucza pełnienia przez nią swej funkcji (por. postanowienie SN z dnia 5 października 2012 r., IV CSK 94/12). Spełniona w omawianej sytuacji może być też, wbrew stanowisku zajętemu w zaskarżonym wyroku, warunkująca zasiedzenie (art. 172 § 1 i 2 k.c.) przesłanka samoistnego posiadania przez gminę nieruchomości udostępnianej innym do korzystania z niej w charakterze drogi. Oczywiście osoby korzystające z nieruchomości jako drogi nie mogą być uznane za jej posiadaczy samoistnych. Korzystanie przez te osoby z nieruchomości niewątpliwie nie ma cech władztwa, które mogłoby być kwalifikowane jako posiadanie samoistne w rozumieniu art. 336 k.c. Nie ma natomiast uzasadnionych powodów do odmawiania takiej kwalifikacji władaniu gminy we własnym imieniu tą nieruchomością, przejawiającemu się w utrzymywaniu jej i zarządzaniu nią w sposób dostosowany do jej funkcji. Charakteru samoistnego posiadania nie może temu władaniu odebrać fakt wykonywania go w interesie publicznym.
Wypełnianie we własnym imieniu przez jednostki samorządowe, podobnie jak państwowe, funkcji publicznych jest dla tych jednostek stanem naturalnym, odpowiada ich zadaniom, i samo przez się nie wyłącza udziału tych jednostek w stosunkach cywilnoprawnych i ujmowania ich działań w kategoriach prawa cywilnego; nie tylko na użytek stosowania art. 224 i 225 k.c., ale i art. 172 k.c. (por.uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07 oraz postanowienie SN z dnia 7 października 2015 r., I CSK 846/14).
Wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2016 r., I CSK 179/15
Standard: 66488 (pełna treść orzeczenia)
Publiczny charakter obiektów należących do Skarbu Państwa lub samorządowych osób prawnych i przeznaczenie ich do ogólnego użytku (np. parki miejskie, drogi, place) nie ma wpływu na przysługujący do nich Skarbowi Państwa lub Gminie tytuł własności, a więc i na możliwość zasiedzenia tego prawa przez takie podmioty, jeżeli zostaną spełnione przesłanki wymagane ustawą (por. orzeczenia SN z dnia 28 maja 1948 r. C I 292/48, wyrok SN z dnia 15 marca 1963 r., I CR 151/63, oraz postanowienia z dnia 7 maja 2014 r., II CSK 491/13, z dnia 21 maja 2014 r., II CSK 458/13, postanowienie z dnia 24 czerwca 2010 r.). Pogląd ten podziela Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną wnioskodawcy.
Przeznaczenie terenu do publicznego użytku nie wyłącza samoistnego posiadania tego terenu przez określoną osobę, jeżeli ta osoba zawładnie tym terenem i korzysta z niego cum animo rem sibi habendi. Nie można, bowiem utożsamiać woli władania przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego nieruchomością dla siebie ze sposobem wykorzystania posiadanej nieruchomości dla realizacji ustawowo określonych zadań tych podmiotów mających służyć zaspokojeniu publicznych potrzeb. Taki może być ostateczny cel objęcia terenu w samoistne posiadanie terenu przez te jednostki, co nie wyklucza ich samoistnego posiadania prowadzącego do nabycia własności gruntu przez zasiedzenie.
Postanowienie SN z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 193/14
Standard: 66486 (pełna treść orzeczenia)