Podjęcie przez sąd z urzędu postępowania

Podjęcie przez sąd z urzędu postępowania oznacza, że sąd ma obowiązek podjąć postępowanie niezależnie od inicjatywy stron, jeżeli tylko uzyska z jakiegokolwiek źródła informację o ustaniu przyczyny zawieszenia.

W przypadku jawnych danych, szczególnie tych wpisanych do właściwego rejestru (np. KRS), sąd ma obowiązek ustalić w tym rejestrze przed umorzeniem postępowania, czy ustała przyczyna zawieszenia, szczególnie jeżeli do tego rejestru sąd ma dostęp drogą elektroniczną. 

W wypadku, gdy przyjęta przez sąd podstawa zawieszenia postępowania w rzeczywistości nie istniała i sąd powinien podjąć z urzędu postępowanie, nie rozpoczyna biegu termin do umorzenia postępowania, określony w art. 182 § 1 k.p.c.

Pojęcie działania przez sąd z urzędu można bowiem zdefiniować jako „działanie na podstawie obowiązującego prawa, bez potrzeby wnioskowania o dokonanie czynności przez stronę”.

Zawieszenie postępowania jest stanem sprawy, w którym sąd nie podejmuje, co do zasady, żadnych czynności, jednakże niewątpliwie trwa zawisłość sprawy.  Zgodnie jednak z art. 179 § 3 k.p.c. podczas zawieszenia sąd podejmuje czynności, które mają na celu podjęcie postępowania. Czynnościami mającymi na celu podjęcie postępowania są wszelkie czynności zmierzające do usunięcia przeszkody skutkującej zawieszeniem postępowania, aby mogło ono toczyć się w dalszym ciągu. W szczególności chodzi tu o czynności zmierzające do usunięcia braku zdolności procesowej, braku przedstawiciela ustawowego, czy braku organu strony, np. zawiadomienie sądu opiekuńczego o potrzebie ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo kuratora. Podjęcie postępowania, zarówno z urzędu, jak i na wniosek, następuje zawsze na podstawie postanowienia sądu, wówczas gdy ustanie przyczyna jego zawieszenia.

W sytuacjach opisanych w art. 180 § 1 k.p.c. zwykle inicjatywa stron nie jest niezbędna, aby ustalić, czy ustała przyczyna zawieszenia postępowania. Oczywiście, nie ma przeszkód, aby strony poinformowały sąd o ustaniu takiej przyczyny, a w niektórych przypadkach jest to podstawowy sposób nabycia przez sąd wiedzy w tym przedmiocie (w szczególności, jeżeli chodzi o ustalenie spadkobierców zmarłej strony, czy ogólnego następcy prawnego). Nie tylko jednak w tych sytuacjach, ale przede wszystkim w pozostałych z art. 180 § 1 k.p.c. sąd ma możliwość uzyskania z urzędu informacji niezbędnych do ustalenia, czy postępowanie powinno zostać podjęte. Dotyczy to w szczególności jawnych informacji, a więc dostępnych dla każdego. Takimi są m.in. dane wpisane do KRS, co wprost wynika z art. 8 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2021, poz. 112 ze zm.).

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2022 r., II CSKP 89/22

Standard: 66002 (pełna treść orzeczenia)