Roszczenie o wykup art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p

Art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. odwołuje się do ograniczenia korzystania z nieruchomości albo „w dotychczasowy sposób”, albo „zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem”.

Dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości określa forma, w jakiej właściciel faktycznie realizował uprawnienie do posiadania swojej nieruchomości przed uchwaleniem lub zmianą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Korzystanie z nieruchomości w sposób zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem rozumiane jest jako obiektywne określenie możliwych w świetle uregulowań prawnych sposobów gospodarowania na tej nieruchomości, zgodnych z dotychczas obowiązującym planem miejscowym, bez względu na to, w jaki sposób korzystania realizował lub planował uprawniony (wyrok SN z 9 października 2020 r., III CSK 78/18, zob. też. wyroki SN: z 19 grudnia 2006 r., V CSK 332/06; z 9 kwietnia 2015 r., II CSK 336/14; z 19 października 2016 r., V CSK 117/16).

Mimo nieobowiązywania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na skutek jego wygaśnięcia, sposób korzystania z nieruchomości nie jest nieograniczony. Niezbędne jest bowiem uwzględnienie postanowień planu miejscowego obowiązującego uprzednio (zob. m.in. wyroki SN: z 9 kwietnia 2015 r., II CSK 336/14; z 9 września 2015 r., IV CSK 754/14; z 11 maja 2018 r., II CSK 461/17, oraz postanowienie SN z 29 maja 2018 r., II CSK 45/18).

Ocena wpływu uchwalenia planu z 2008 r. na możliwość wykorzystania nieruchomości powodów „zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem”, sprowadza się zatem do ustalenia skutku działań planistycznych dla ograniczenia celów możliwych do realizacji na nieruchomości (zob. wyroki SN: z 12 października 2007 r., V CSK 230/07; z 17 grudnia 2008 r., I CSK 191/08). Niewątpliwie wpływ taki istnieje, jeżeli na skutek wejścia w życie planu zagospodarowania przestrzennego utracona zostanie definitywnie możliwość zabudowy nieruchomości, jeżeli przed uchwaleniem takiego planu taka możliwość istniała (zob. wyrok SN z 13 maja 2016 r., III CSK 271/15). Wobec tego dla oceny zasadności roszczenia, którego podstawę prawną stanowi art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. konieczne jest ustalenie potencjalnej, ale jednocześnie realnej w okolicznościach sprawy, konkretnej możliwości korzystania z nieruchomości, która została utracona lub istotnie ograniczona (tak wyrok SN z 10 stycznia 2019 r., II CSK 714/18). Taka interpretacja jest dominująca i utrwalona w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. wyroki SN: z 8 stycznia 2009 r. I CNP 82/08; z 19 września 2015 r., IV CSK 754/14; z 13 maja 2016 r., III CSK 271/15; z 19 października 2016 r., V CSK 117/16; z 10 stycznia 2019 r., II CSK 714/18).

Istotne jest zatem to, czy przed uchwaleniem planu z 2008 r. nieruchomość powodów mogła zostać przeznaczona pod zabudowę nie tylko z perspektywy postanowień planu z 1992 r., ale przy uwzględnieniu wszystkich uwarunkowań prawnych i faktycznych rzutujących na możliwość zabudowy tej konkretnej nieruchomości. Jeżeli bowiem przed uchwaleniem planu z 2008 r. nieruchomość powodów nie mogła zostać w przewidywalnej przyszłości zabudowana z jakichkolwiek przyczyn prawnych (ograniczeń wynikających z innych przepisów niż przepisy u.p.z.p.) lub faktycznych (powierzchni, kształtu, położenia, dostępu do drogi publicznej, mediów itp.), to plan z 2008 r., wykluczający zabudowę, nie miał związku z ograniczeniem korzystania z nieruchomości zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem. Innymi słowy, dokonując oceny, czy nowy plan zagospodarowania przestrzennego doprowadził do ograniczenia korzystania z nieruchomości zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem, w szczególności wykluczył zabudowę nieruchomości, nie można ograniczyć się jedynie do stwierdzenia, że taka możliwość hipotetycznie istniała na tle poprzednio obowiązującego planu, który utracił moc na podstawie art. 87 ust. 3 u.p.z.p., ale konieczne jest uwzględnienie wszystkich uwarunkowań prawnych i faktycznych rzutujących na możliwość zabudowania konkretnej nieruchomości (zob. np. wyroki SN: z 10 stycznia 2019 r., II CSK 714/18; z 23 lutego 2022 r., II CSKP 442/22).

Kwota za jaką powinna zostać wykupiona nieruchomość powinna odpowiadać wartości nieruchomości z chwili orzekania, przy uwzględnieniu dotychczasowego przeznaczenia nieruchomości, a więc przeznaczenia przed uchwaleniem lub zmianą planu (zob. obowiązujący od 1 stycznia 2018 r. art. 37 ust. 11 pkt 2 u.p.z.p.). Pogląd ten jest utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. np. wyroki z 5 lipca 2012 r., IV CSK 619/11, i z 22 stycznia 2015 r., I CSK 224/14).

Wyrok SN z dnia 15 marca 2023 r., II CSKP 1654/22

Standard: 80961 (pełna treść orzeczenia)

W sprawie o wykup nieruchomości na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (jedn. tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 647) sąd ustala rynkową wartość nieruchomości z chwili orzekania.

Dla oceny, czy powstało roszczenie o wykup relewantny jest stan prawny obowiązujący w dacie wejścia w życie planu zagospodarowania przestrzennego.

Wyrok SN z dnia 22 stycznia 2015 r., I CSK 224/14

Standard: 80964 (pełna treść orzeczenia)

Wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego o wykup nieruchomości jest skuteczny także wtedy, gdy nie określa kwoty wynagrodzenia, jakie uprawniony zamierza uzyskać od gminy (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jedn. tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 647 ze zm.).

Wyrok SN z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 305/12

Standard: 68691 (pełna treść orzeczenia)