Rzetelny proces karny - zatrzymanie lub aresztowanie - odszkodowanie

Norma art. 5 ust. 5 EKPCz ma charakter normy samowykonalnej, a wynikającym z niej dla każdego organu państwa, a więc i sądu nakazem jest przyznanie prawa do odszkodowania dla każdego, kto został pokrzywdzony przez niezgodne z treścią art. 5 ust. 1-4 Konwencji zatrzymanie lub aresztowanie. W przepisie art. 5 ust. 1 lit. f Konwencji wskazano z kolei, że nie narusza prawa do wolności osobistej zgodne z prawem zatrzymanie lub aresztowanie osoby, przeciwko której toczy się postępowanie o wydalenie lub ekstradycję. W sytuacji gdy zatrzymanie lub aresztowanie takiej osoby było sprzeczne z prawem, prawo do wolności osobistej zostaje naruszone (art. 5 ust. 1 zdanie pierwsze), co rodzi uprawnienie odszkodowawcze z art. 5 ust. 5.

Analiza orzecznictwa strasburskiego wskazuje, że art. 5 ust. 5 EKPCz daje prawo do odszkodowania tylko ofiarom pogwałcenia art. 5 ust. 1-4, tak więc ustalenie, że pozbawienie wolności nie naruszało przepisów prawa krajowego nie ma w tym kontekście znaczenia (A.S. przeciwko Polsce, wyrok z dnia 20 czerwca 2006 r., skarga 39510/98; Harkmann przeciwko Estonii, wyrok z dnia 11 lipca 2006 r., skarga 2192/03; Huber przeciwko Austrii, skarga 6821/74).

Nie może być żadnej wątpliwości, że tym bardziej roszczenie odszkodowawcze musi istnieć w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa krajowego w sytuacji zatrzymania lub aresztowania osoby, przeciwko której toczy się postępowanie celu wydalenia. To czy naruszenie postanowień art. 5 stwierdzi Trybunał strasburski, czy też uczynią to pośrednio lub bezpośrednio organy danego państwa nie ma w tym układzie żadnego znaczenia.

Wyrok SN z dnia 2 grudnia 2010 r., II KK 124/10

Standard: 4751