Rzetelny proces karny - oskarżony - pobranie materiału biologicznego do badań DNA

Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: ETPC) w swoim orzecznictwie analizował problematykę pobierania próbek do badań DNA oraz przetwarzania danych genetycznych dla potrzeb postępowania karnego, aczkolwiek przede wszystkim w kontekście funkcjonowania baz danych DNA, a nie samej czynności pobierania materiału biologicznego. ETPC na gruncie art. 6 Konwencji stwierdził m.in., że prawo do nieoskarżania samego siebie nie obejmuje wykorzystywania w postępowaniu karnym takich dowodów, które mogą być uzyskane od oskarżonego niezależnie od jego woli, jak np. pobieranie próbek do badań DNA (por. wyroki ETPC z: 17 grudnia 1996 r. w sprawie Saunders przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga nr 19187/91, pkt 69 oraz 11 lipca 2006 r. w sprawie Jalloh przeciwko Niemcom, skarga nr 54810/00, pkt 102 - wszystkie wyroki pochodzą z bazy orzeczeń ETPC HUDOC, hudoc.echr.coe.int).

ETPC analizował powyższą problematykę również z punktu widzenia art. 8 Konwencji i ochrony prywatności jednostki. W decyzji z 7 grudnia 2006 r. ETPC stwierdził, że pobieranie wymazu z jamy ustnej w celu uzyskania materiału komórkowego stanowi ingerencję w prywatność jednostki. Niemniej Trybunał uznał powyższe ograniczenie prawa do prywatności za uzasadnione w perspektywie art. 6 ust. 2 Konwencji. ETPC stwierdził, że opracowywanie i przechowywanie profili DNA realizuje cele w postaci zapobiegania przestępczości oraz ochrony praw i wolności innych osób, ingerencja w sferę prywatności jednostki jest stosunkowo niewielka, zaś osoba, od której próbka do badań DNA jest pobierana, może czerpać pewne korzyści z włączenia swojego profilu DNA do krajowej bazy danych w postaci szybkiego wyeliminowania z listy osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa. Co więcej, powyższa ocena została dokonana przez ETPC w sprawie, w której profil DNA nie odgrywał żadnej roli w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko wnioskodawcy (por. decyzja ETPC w sprawie van der Velden przeciwko Holandii, skarga nr 29514/05; por. także decyzja ETPC z 20 stycznia 2009 r. w sprawie W. przeciwko Holandii, skarga nr 20689/08 - wszystkie decyzje pochodzą z bazy orzeczeń ETPC HUDOC, hudoc.echr.coe.int).

W wyroku z 4 grudnia 2008 r. ETPC, podtrzymując ustalenia z orzeczenia w sprawie van der Velden przeciwko Holandii, podkreślił, że próbki materiału biologicznego mają bardzo osobisty charakter, bo zawierają wiele poufnych informacji na temat określonej osoby, w tym jej stanu zdrowia. Próbki te zawierają również unikatowy kod genetyczny, który ma ogromne znaczenie zarówno dla jednostki, jak i jej krewnych. W konsekwencji pobieranie próbek materiału biologicznego stanowi ingerencję w prawo do poszanowania życia prywatnego (por. wyrok ETPC w sprawie S. i Marper przeciwko Wielkiej Brytanii, skargi nr 30562/04 i 30566/04, pkt 72 i 77 - wyrok pochodzi z bazy orzeczeń ETPC HUDOC, hudoc.echr.coe.int). ETPC wskazał, że retencja informacji na temat DNA realizuje uzasadniony cel, jakim jest wykrywanie przestępstw i zapobieganie im (pkt 100), a w szczególności zwalczanie przestępczości zorganizowanej i terroryzmu (pkt 105), chociaż jednocześnie podkreślił, że przechowywanie próbek biologicznych jest szczególnie inwazyjne z punktu widzenia poszanowania życia prywatnego ze względu na bogactwo informacji genetycznych i zdrowotnych w nich zawartych (pkt 120).

ETPC - w kontekście informacji związanych z analizą DNA - wskazał ponadto, że ochrona danych osobowych ma fundamentalne znaczenie dla poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, gwarantowanego przez art. 8 Konwencji. Prawo krajowe powinno tym samym przewidywać m.in. odpowiednie gwarancje, że zakres przetwarzanych danych osobowych jest odpowiedni do celów, dla których są przechowywane, oraz że dane osobowe podlegające retencji będą skutecznie chronione przed niewłaściwym użyciem lub nadużyciem (pkt 103; por. także decyzja ETPC z 4 czerwca 2013 r. w sprawie Peruzzo i Martens przeciwko Niemcom, skargi nr 7841/08 i 57900/12, pkt 42 - decyzja pochodzi z bazy orzeczeń ETPC HUDOC, hudoc.echr.coe.int).

Wyrok TK z dnia 11 października 2016 r., SK 28/15, OTK-A 2016/79

Standard: 4744