Sąd sprawiedliwy i rzetelny - sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy (ETPCz w krajowym orzecznictwie)

Pojęcie prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy, wynikające z art. 6 ust. 1 Konwencji, powinno być interpretowane m.in. w powiązaniu z preambułą, stosownie do której, istotną częścią wspólnego dziedzictwa i tradycji państw - stron jest zasada rządów prawa. Pochodną tej zasady jest zasada pewności prawnej, która spośród wielu jej pierwiastków wymaga, aby prawomocne orzeczenie sądowe definitywnie rozstrzygające sprawę co do jej istoty nie podlegało dalszemu kwestionowaniu. Inaczej mówiąc, zasada pewności prawnej determinuje konieczność respektowania prawomocności i powagi rzeczy osądzonej (Brumarescu przeciwko Rumunii, nr 28342/95, 24 stycznia 2001 r.; Ryabykh przeciwko Rosji, nr 52854/99, 23 lipca 2003 r.).

Zasada ta oznacza, że żadna ze stron nie jest uprawniona do tego, by żądać ponownego przeprowadzenia postępowania tylko w celu powtórnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli spór został już prawomocnie osądzony. Ponowne wyjaśnienie sprawy powinno mieć na celu wyłącznie eliminowanie nieprawidłowości i błędów sądowych, dlatego - zdaniem Trybunału - nadzwyczajne procedury sądowe wchodzące w rachubę w odniesieniu do prawomocnego orzeczenia merytorycznego celem ewentualnego jego wzruszenia powinny być dopuszczalne tylko wówczas, gdy jest to nieodzowne ze względu na okoliczności o dużym ciężarze gatunkowym i o charakterze wręcz przymusowym (Pravednaya przeciwko Rosji, nr 69529/01, 18 listopada 2004 r.). W takich wypadkach uprawnienie do przeprowadzania kontroli musi być wykonywane w taki sposób, ażeby w maksymalnym stopniu została zachowana równowaga między interesem jednostki a koniecznością zapewnienia prawidłowego wymiaru sprawiedliwości (Prisyazhnikova i Dolgopolov, nr 24247/04, 28 września 2006 r.).

Wyrażane w tym zakresie przez Trybunał tezy wskazują więc, że wynikające z art. 6 ust. 1 Konwencji reguły związane z realizacją prawa do sprawiedliwego procesu cywilnego powinny aktualizować się w zasadzie przed prawomocnym zakończeniem postępowania.

Wobec takiego pojmowania treści normatywnej art. 6 ust. 1 Konwencji, należy stwierdzić, że na gruncie tej Konwencji konstrukcja „prawa do sprawiedliwego procesu cywilnego" to konstrukcja złożona, obejmująca zespół uprawnień podmiotów uczestniczących w obrocie prawnym, które przysługują im w obrębie postępowania w sprawach cywilnych.

Uchwała (7) SN z dnia 30 listopada 2010 r., III CZP 16/10

Standard: 4730 (pełna treść orzeczenia)