Sąd sprawiedliwy i rzetelny - uzasadnianie w orzeczenia

W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) wskazuje się, że prawo do uzasadnienia orzeczenia, zarówno w sprawach karnych jak i cywilnych, jest elementem prawa do sprawiedliwego postępowania gwarantowanego w art. 6 konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.). Zakres tego wymagania zależy jednak od charakteru orzeczenia i może być oceniony jedynie w okolicznościach danej sprawy (por. wyrok z 9 grudnia 1994 r. w sprawie 18390/91 Ruiz Torija przeciwko Hiszpanii, pkt 29, wyrok z 27 września 2001 r. w sprawie 49684/99 Hirvisaari przeciwko Finlandii, pkt 30).

Uzasadnienie orzeczenia jest niezbędne nie tylko do zapewnienia wymiarowi sprawiedliwości transparentności i poddania go społecznej kontroli, ale także w celu umożliwienia stronom zapoznania się z jego motywami w kontekście ewentualnego środka odwoławczego. Konieczność uzasadnienia orzeczenia leży również w interesie skarżącego, który może sprawdzić, czy i w jaki sposób jego argumenty zostały wzięte pod rozwagę i ocenione przez sąd, oraz w interesie społeczeństwa, które zapozna się z motywami orzeczenia wydanego w jego imieniu (por. wyrok z 1 lipca 2003 r. w sprawie 37801/97 Suominen przeciwko Finlandii, pkt 36-37, wyrok z 22 lutego 2007 r. w sprawie 1509/02 Tatishvili przeciwko Rosji, pkt 58).

Obowiązek uzasadnienia orzeczenia ciąży na sądach pierwszej i drugiej instancji, jednakże w wypadku tych ostatnich wystarczające może okazać się przejęcie argumentacji sądu niższej instancji (por. wyrok z 19 grudnia 1997 r. w sprawie Helle przeciwko Finlandii, pkt 60, wyrok z 21 stycznia 1999 r. w sprawie 30544/96 Garcia Ruiz przeciwko Hiszpanii, pkt 26).

Obowiązek uzasadniania orzeczeń ciąży także na sądach najwyższych, gdy dokonują merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok z 10 sierpnia 2006 r. w sprawie 40476/98 Yanakiev przeciwko Bułgarii, pkt 72 wyrok z 15 marca 2007 r. w sprawie 19215/04 Gheorghe przeciwko Rumunii, pkt 50).

Uzasadnienie powinno odpowiadać określonemu standardowi, co podlega kontroli ETPCz w ramach oceny rzetelności postępowania. Trybunał nie jest jednak władny kontrolować uzasadnień sądowych merytorycznie, albowiem stosowanie prawa krajowego pozostawia się sądom krajowym (zob. wyrok z 9 grudnia 1994 r. w sprawie 18064/91 Hiro Balani przeciwko Hiszpanii, pkt 27). Ustalił jednak, że zakres uzasadnienia może być różny w zależności od charakteru sprawy, rodzaju podnoszonych w sprawie argumentów, a także pewnych zwyczajów ukształtowanych przez wymiar sprawiedliwości danego państwa - strony Konwencji (zob. cytowany powyżej wyrok w sprawie Ruiz Torija przeciwko Hiszpanii, pkt 30).

Wyrok TK z dnia 22 października 2013 r., SK 14/11, OTK-A 2013/7/101, Dz.U.2013/1427

Standard: 4731 (pełna treść orzeczenia)