Odwołanie darowizny czyniącej zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego (art. 902 k.c.)

Unormowanie z art. 902 k.c. jest bezprzedmiotowe przy darowiźnie nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Art. 13 ust. 2 u.g.n. wyraźnie stanowi, że w przypadku niewykorzystania nieruchomości na cel, na który nieruchomość była darowana, darowizna podlega odwołaniu, a odstąpienie od odwołania wymaga zgody tego organu, który wyraził zgodę na jej dokonanie (wojewody, rady lub sejmiku) - art. 13 ust. 2a u.g.n.

Wyrok SA w Łodzi z dnia 23 czerwca 2016 r., I ACa 1794/15

Standard: 64917 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 902 kc stanowi, że przepisów o odwołaniu darowizny nie stosuje się, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego. Zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia na rzecz innej osoby kosztem swego majątku nie przestaje być darowizną nawet wtedy, gdy zobowiązanie to czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego, z tym że nie mają doń zastosowania przepisy o odwołaniu darowizny.

Darowiznę czyniącą zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego należy odróżnić od świadczenia opisanego w art. 411 pkt 2 kc, choć także tu chodzi o świadczenie czyniące zadość zasadom współżycia społecznego. Podstawowa różnica polega na tym, że art. 411 pkt 2 kc dotyczy sytuacji, w których brak podstawy prawnej świadczenia, natomiast art. 902 kc ma ten skutek, że podstawa prawna wzbogacenia darczyńcy w ogóle nie może upaść z przyczyn określonych w art. 896 i nast. kc.

Do zastosowania art. 902 kc nie wystarczy, że świadczenie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego. Musi ono czynić zadość obowiązkowi moralnemu. Pojęcie obowiązku nie powinno być jednak rozumiane zbyt wąsko. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażone w piśmiennictwie, że może chodzić nie tylko o darowiznę czyniącą zadość obowiązkowi wdzięczności za uratowanie życia, lecz także o darowiznę dokonaną z pobudek wyłącznie humanitarnych, dla wsparcia osób znajdujących się w potrzebie. W tym przypadku obowiązek moralny może się wprawdzie wydawać mniej wyrazisty, jednak za taką interpretacją przemawia okoliczność, że spełniając świadczenie na rzecz osób szczególnie potrzebujących, darczyńca działa zwykle ze świadomością, że świadczenie to służyć będzie do zaspokajania najbardziej podstawowych potrzeb egzystencjalnych obdarowanego, a w tej sytuacji żądanie zwrotu świadczenia – w tej czy innej postaci – byłoby dla obdarowanego bardzo dotkliwe (choćby wzbogacenie istniało nadal).

Wyrok SA w Katowicach z dnia 16 października 2015 r., V ACa 204/15

Standard: 64915 (pełna treść orzeczenia)