Służebność przesyłu na prawie użytkowania wieczystego

Służebność przesyłu nabyta w wyniku zasiedzenia obciąża nieruchomość, a nie ustanowione na niej użytkowanie wieczyste. 

Funkcją zasiedzenia jest dostosowanie, pod pewnymi warunkami, stanu prawnego do układu stosunków faktycznych i ustabilizowanie stosunków prawnych. Przedmiotem posiadania prowadzącego do nabycia przez zasiedzenie prawa rzeczowego, są rzeczy materialne w rozumieniu art. 45 k.c., mogące być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego i indywidualnego posiadania (nieruchomości i ruchomości). Skoro zasiedzenie służebności gruntowej przesyłu (służebności przesyłu) jest odmiennym od ustanowienia tych służebności w drodze czynności prawnej lub orzeczenia sądu, sposobem powstania tego ograniczonego prawa rzeczowego (nabycie przez posiadacza nieodpłatne, z mocy ustawy, w sposób pierwotny, bez konieczności podejmowania jakichkolwiek czynności przez posiadacza służebności, właściciela nieruchomości lub jego wieczystego użytkownika), to w każdym przypadku służebność ta obciąża nieruchomość jako rzecz, a nie ustanowione na niej prawo użytkowania wieczystego. Urządzenia przesyłowe są budowane na gruncie (ewentualnie pod jego powierzchnią lub w przestrzeni nad gruntem), mają charakter widoczny i trwały; posiadanie służebności polega na długoletnim (dwadzieścia lub trzydzieści lat), manifestowanym na zewnątrz i widocznym dla właściciela nieruchomości oraz użytkownika wieczystego, korzystaniu z konkretnej nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego w celu prawidłowej eksploatacji tych urządzeń. Służebność powstająca w związku z wykorzystywaniem nieruchomości dla potrzeb tych urządzeń obciąża zatem nieruchomość, także wtedy, gdy jest ona przedmiotem użytkowania wieczystego. Nie obciąża prawa użytkowania wieczystego, chociaż ma wpływ na zakres i sposób korzystania z gruntu przez wieczystego użytkowania.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa pogląd dopuszczający ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego w drodze czynności prawnej użytkownika wieczystego i zainteresowanego posiadacza służebności lub w na podstawie orzeczenia sądu, uzasadniany tymi samymi argumentami prawnymi, które dotyczą możliwości ustanowienia służebności gruntowych na prawie użytkowania wieczystego (por. uchwała SN (7) SN z dnia 17 maja 2017 r., III CZP 101/16, postanowienia SN z dnia 16 września 2015 r., III CZP 49/15, z dnia 3 lutego 2016 r., V CSK 105/15 i z dnia 29 czerwca 2016 r., V CSK 2/16).

Odmienne stanowisko, zostało wyrażone w postanowieniach Sądu Najwyższego: z dnia 28 marca 2014 r., III CSK 174/13, z dnia 9 lipca 2015 r., I CSK 629/14 z dnia 14 października 2015 r., V CSK 5/15 i z dnia 29 stycznia 2016 r., II CSK 87/15, w których podniesiono, że co do zasady służebność przesyłu ma obciążać nieruchomość, a roszczenie o jej ustanowienie powinno być skierowane do jej właściciela lub przez niego zgłoszone. Cele służebności przesyłu przemawiają za przyznaniem przedsiębiorcy przesyłowemu trwałego i stabilnego tytułu prawnego do korzystania z cudzej nieruchomości, których to celów nie realizuje ustanowienie służebności na prawie użytkowania wieczystego, mającym charakter czasowy, z którego wygaśnięciem wiążą się skutki wskazane w art. 241 k.c., polegające na wygaśnięciu ustanowionych na nim obciążeń. 

Postanowienie SN z dnia 24 października 2019 r., V CSK 314/18

Standard: 66101

Brak dostatecznych podstaw do odstąpienia od utrwalonej w orzecznictwie i dominującej w doktrynie koncepcji dopuszczającej ustanawianie ograniczonych praw rzeczowych na użytkowaniu wieczystym, również w odniesieniu do służebności przesyłu.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa także pogląd dopuszczający ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego. Jest on motywowany tymi samymi argumentami, które przesądziły o przyjęciu w judykaturze i doktrynie stanowiska o możliwości ustanowienia służebności gruntowych na prawie użytkowania wieczystego (por. postanowienia SN z dnia 16 września 2015 r., III CZP 49/15., z dnia 29 stycznia 2016 r., II CSK 87/15, z dnia 3 lutego 2016 r., V CSK 105/15, z dnia 20 kwietnia 2016 r., V CSK 523/15, z dnia 25 maja 2016 r., V CSK 549/15, z dnia 29 czerwca 2016 r., V CSK 2/16).

Natomiast przeciwne stanowisko, zostało wyrażone w postanowieniach SN: z dnia 28 marca 2014 r., III CSK 174/13, nie publ., z dnia 9 lipca 2015 r., I CSK 629/14, z dnia 14 października 2015 r., V CSK 5/15 i z dnia 29 stycznia 2016 r., II CSK 87/15. W judykatach tych wskazano, iż co do zasady służebność przesyłu ma obciążać nieruchomość, a roszczenie o jej ustanowienie powinno być skierowane do jej właściciela lub przez niego zgłoszone. Natomiast cele służebności przesyłu przemawiają za przyznaniem przedsiębiorcy przesyłowemu trwałego i stabilnego tytułu do korzystania z cudzej nieruchomości, których to celów nie realizuje ustanowienie służebności na prawie użytkowania wieczystego. Ponadto ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego może prowadzić do niedopuszczalnego sumowania przez użytkownika wieczystego korzyści w postaci wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu i niższych opłat należnych właścicielowi za ograniczone możliwości wykorzystania inwestycyjnego nieruchomości, w związku z posadowieniem na niej urządzeń przesyłowych. Kumulacja taka jest szczególnie prawdopodobna, w sytuacjach, gdy urządzenia przesyłowe istniały na nieruchomości przed jej oddaniem w użytkowanie wieczyste, ograniczając faktycznie użytkownika wieczystego w korzystaniu z gruntu. 

Postanowienie SN z dnia 13 kwietnia 2017 r., III CSK 120/16

Standard: 64750 (pełna treść orzeczenia)