Małżonek dłużnika pozostający we wspólności majątkowej jako konsument

W odniesieniu do sytuacji prawnej powódki dodać należy, że wspólnie z mężem prowadzącym działalność gospodarczą dokonała ona czynności prawnej związanej bezpośrednio z tą działalnością, pozostając z nim w ustroju wspólności ustawowej. Nie ma wątpliwości, że w przedstawionej sytuacji, gdy dłużnikami są oboje małżonkowie, odpowiadają za wspólny dług całymi swymi majątkami, a więc zarówno majątkami osobistymi, jak i majątkiem wspólnym. Niewątpliwie również wszelkie dochody z prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej wchodzą w skład majątku wspólnego, co nakazuje przyjąć, że przedmiotowa czynność prawna w postaci zawarcia umowy kredytowej, pozostaje w ścisłym związku w majątkiem wspólnym powodów. Więź wynikająca z ustroju ustawowego sprawia, że podjęta wspólnie przez powodów czynność prawna musi być traktowana w jednorodny sposób. W rezultacie, jeżeli ustalono powyżej, że powód nie może być uznany za konsumenta, ponieważ podjęta przez niego czynność pozostaje w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, to również powódka, zaciągając to zobowiązanie, nie może uzyskać takiego statusu z uwagi na łączący ją z powodem ustrój wspólności ustawowej (zob. wyrok SN z 18 maja 2022 r., II CSKP 362/22).

W związku z tym, że powodowie podczas zawierania przedmiotowej umowy nie mieli statusu konsumenta, to nie chronią ich postanowienia dyrektywy 93/13/EWG oraz przepisy Kodeksu cywilnego, które ją implementowały (art. 385 - 385[3]. k.c.). 

Wyrok SN z dnia 26 października 2023 r., II CSKP 863/23

Standard: 80919 (pełna treść orzeczenia)

Małżonek, który udziela poręczenia za zobowiązanie drugiego małżonka, prowadzącego działalność gospodarczą, może być traktowany na tle art. 22[1] k.c. jako konsument. Pozostawanie w związku małżeńskim nie świadczy jeszcze o istnieniu tego rodzaju powiązań między małżonkami, które przesądzają, że małżonek przedsiębiorcy również prowadzi działalność zawodową lub gospodarczą.

O statusie konsumenta przepisu rozstrzyga kilka elementów, z których kluczowym jest charakter czynności prawnej dokonywanej przez osobę fizyczną z przedsiębiorcą – niezwiązany z działalnością gospodarczą lub zawodową tej pierwszej. Kryterium to oznacza, że status konsumenta nie podlega ocenie in abstracto, lecz w relacji do konkretnej czynności prawnej (wyrok SN z 27 maja 2022 r., II CSKP 314/22)

Istotne w sprawie jest to, że pozwana nie prowadzi działalności gospodarczej lub zawodowej, a zatem udzieliła poręczenia bez związku ze swoją działalnością gospodarczą lub zawodową. 

Oceny tej nie zmienia to, że poręczenie zostało udzielone za zobowiązania zaciągnięte przez małżonka, prowadzącego działalność gospodarczą. W dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyższy, co do zasady, zaakceptował tezę, że poręczyciel zobowiązania zaciągniętego przez przedsiębiorcę może mieć status konsumenta (wyrok SN z 19 stycznia 2006 r., IV CSK 372/05).

Z samego faktu pozostawania w związku małżeńskim oraz istnienia wspólności majątkowej małżeńskiej nie wynika automatycznie, że małżonek zawsze bierze udział w prowadzeniu działalności gospodarczej drugiego ‎z małżonków (przedsiębiorcy), a więc, że prowadzi działalność zawodową lub gospodarczą, co pozbawiałoby go statusu konsumenta w przypadku dokonywanych z osobami trzecimi czynności prawnych, dotyczących działalności małżonka będącego przedsiębiorcą. Innymi słowy, pozostawanie w związku małżeńskim lub w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej nie świadczy jeszcze o istnieniu tego rodzaju powiązań między małżonkami, które przesądzają, że małżonek przedsiębiorcy również prowadzi działalność zawodową lub gospodarczą.

Wyrok SN z dnia 13 września 2022 r., II CSKP 757/22

Standard: 67747 (pełna treść orzeczenia)