Dowód z opinii biegłych w sprawach dotyczących niezdolności do pracy

Nie jest wyłączone dopuszczenie przez sąd z urzędu dowodu, który ma na celu ustalenie niezdolności do pracy jako przesłanki prawa do renty, gdy oceny stanu zdrowia ubezpieczonego nie dokonał biegły lekarz sądowy o specjalności adekwatnej do schorzeń ubezpieczonego bądź gdy uzyskana opinia biegłych lekarzy nie daje wystarczającej podstawy dla zakwalifikowania zmian chorobowych do ustawowej definicji niezdolności do pracy (zob. wyrok SN z dnia 4 października 2006 r., II UK 43/06, czy z dnia 4 sierpnia 2016 r., III UK 201/15). Sąd orzekający nie ma zatem obowiązku dopuszczania dowodu z opinii biegłego medycyny pracy, jeżeli już sporządzona w sprawie opinia jest jednoznaczna i tak przekonująca, że określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną.

W sprawach dotyczących niezdolności do pracy nie można zakładać występowania obowiązku prowadzenia postępowania do czasu uzyskania satysfakcjonującej przez skarżącego opinii (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2002 r., II UKN 701/00).

Kompleksowość opinii wyraża się w tym, że zasadnicze problemy medyczne - w odniesieniu do możliwości wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji zawodowych - stanowią przedmiot wypowiedzi przez właściwych biegłych lekarzy, co miało miejsce w opinii sporządzonej w przedmiotowej sprawie.

Wyrok SN z dnia 14 grudnia 2021 r., II USKP 152/21

Standard: 64520 (pełna treść orzeczenia)

Sąd nie ma kompetencji do samodzielnego ustalenia, że równoczesne występowanie u ubezpieczonego licznych schorzeń nie powoduje jego całkowitej niezdolności do pracy tylko z tej przyczyny, że schorzenia te nie są obecnie na tyle zaawansowane, aby każde z nich oceniane z osobna stanowiło podstawę do przyjęcia całkowitej niezdolności do pracy.

Do łącznej, kompleksowej oceny stanu zdrowia skarżącej wymagane są wiadomości specjalne, co sprawia, że konieczne jest zasięgnięcie dodatkowej opinii tych samych biegłych (art. 286 k.p.c.) albo łącznej opinii wszystkich opiniujących dotychczas biegłych poszczególnych specjalności (art. 285 § 2 k.p.c.).

Alternatywnym rozwiązaniem może być zasięgnięcie opinii innego (kolejnego) biegłego (lub innych biegłych - art. 286 k.p.c.) – na przykład specjalisty z zakresu medycyny pracy - który po przeanalizowaniu dotychczas wydanych opinii biegłych, i opierając się na ich wnioskach, wydałby całościową ocenę stanu zdrowia skarżącej; w tym jej zdolności do pracy i do samodzielnej egzystencji.

Integralność ludzkiego organizmu wyklucza badanie jego dolegliwości w taki sposób, aby wypowiadali się o nich odrębnie specjaliści z różnych dziedzin wiedzy medycznej i każdy z nich w swoim tylko zakresie oceniał stopień uszczerbku na zdrowiu i jego wpływ na pracowniczą zdolność do zarobkowania (wyrok SN z 3 października 1997 r., II UKN 288/97).

Uzasadnione wątpliwości co do ocen biegłych dotyczących zdolności do pracy powstają nie tylko wówczas, gdy wzbudzają je poszczególne opinie, ale także wtedy, gdy każda opinia stwierdza u ubezpieczonego określone schorzenia, a nie zostanie wydana opinia łączna, a w każdym razie biegli lekarze poszczególnych specjalności wydają opinie niezależnie (wyrok SN z 25 stycznia 2005 r., I UK 149/04).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego wyznaczyło pewien standard postępowania dowodowego w sprawach, w których mnogość schorzeń powoduje trudność w ustaleniu stopnia naruszenia sprawności organizmu chorego. Naruszenie przepisów postępowania w stopniu nierespektującym tego standardu musi być ocenione jako mające wpływ na wynik sprawy. Można bowiem postawić tezę, że ustalenie braku całkowitej niezdolności do pracy osoby, u której stwierdzono wiele schorzeń, bez przeprowadzenia dowodu z dodatkowej, kompleksowej (łącznej) opinii biegłych, rodzi uzasadnioną konstatację, że prawo materialne zostało zastosowane do stanu faktycznego ustalonego w niedostatecznym stopniu. Pozostaje w związku z tym nadal aktualny przywołany przez skarżącą pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony jeszcze na gruncie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267, ze zm.), zgodnie z którym warunki opinii łącznej w rozumieniu art. 285 § 2 k.p.c. w kwestii inwalidztwa (obecnie niezdolności do pracy) spełnia opinia biegłych wydana po wspólnym badaniu i analizie dokumentacji lekarskiej, uwzględniająca wyniki badania jako całości i zawierająca wspólną konkluzję co do oceny zdolności zatrudnienia osoby badanej, choćby nie została nazwana opinią łączną (wyrok SN z 5 marca 1997 r., II UKN 11/97).

Chociaż poszczególne schorzenia stwierdzone przez biegłych lekarzy różnych specjalności nie muszą być oceniane jako prowadzące do niezdolności do pracy, to łącznie wszystkie te schorzenia mogą taką niezdolność powodować, zwłaszcza jeżeli się uwzględni możliwy w tym przypadku efekt synergii (wzmocnionego oddziaływania łącznie kilku przyczyn na ostateczny skutek).

Schorzenia stwierdzone przez biegłych lekarzy określonych specjalności same w sobie nie muszą być ocenione jako prowadzące do niezdolności do pracy, ale łącznie schorzenia te mogą taką niezdolność powodować.

Wyrok SN z dnia 26 lipca 2011 r., I UK 29/11

Standard: 64521 (pełna treść orzeczenia)