Utwór odzwierciedlający piętno osobiste twórcy

Przyjęcie, iż oceniany wytwór jest odbiciem osobowości twórcy, bądź że nosi piętno jego osobowości, oznacza, że jest on wynikiem procesu intelektualnego autora o charakterze twórczym, co ma miejsce wówczas, gdy jego wynik nie był z góry zdeterminowany charakterem dzieła, czy celami, jakie miał on spełniać, jak również zastosowanymi rutynowymi metodami do jego osiągnięcia, w trakcie którego autor miał swobodę wyboru pewnych rozwiązań, w wyniku czego powstał ostatecznie utwór.

Przeciwnicy stanowiska zakładającego, że utwór powinien odzwierciedlać piętno osobiste twórcy wskazują, że opiera się ono na kryterium intuicyjnym, obiektywnie trudno weryfikowalnym, a ponadto sprawdza się w odniesieniu do typowych wytworów o charakterze artystycznym: utworów muzycznych, literackich itp. nie jest natomiast właściwe w odniesieniu do innych wytworów, np. utworów wzornictwa przemysłowego, wytworów pracy zespołowej albo, które z samego założenia na początku procesu twórczego powinny spełniać określone cechy techniczne np. kompatybilności z innych funkcjonującymi w domenie publicznej wytworami.

Podkreśla się także, że w art. 1 ust. 1 PrAut ustawodawca nie posługuje się już tym kryterium, którego przyjęcie oznaczałoby, iż utwór powinien cechować się kwalifikowaną cechą indywidualności. Z tych względów ocena istnienia cechy indywidualności powinna kłaść nacisk na kryterium obiektywne polegające wyłącznie na porównaniu oceny rezultatu procesu intelektualnego z innymi wytworami istniejącymi w domenie publicznej. W szczególności o spełnieniu przesłanki indywidualności decyduje niepowtarzalność wytworu pracy twórczej, co można ustalić przy pomocy koncepcji tzw. statystycznej jednorazowości, sformułowanej przez M. Kummera.

Możliwość zastosowania tej metody dopuścił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lutego 2009 r., V CSK 337/08, w którym przyjęto, że dla oceny określonego dzieła referencyjnego przydatna jest koncepcja tzw. statystycznej jednorazowości, która zakłada badanie, czy takie samo lub bardzo podobne dzieło powstało już wcześniej oraz czy jest statystycznie prawdopodobne sporządzenie w przyszłości takiego samego dzieła przez inną osobę. Odpowiedź przecząca uzasadnia tezę o istnieniu cechy indywidualności dzieła.

Odnosząc się do przedstawionych wyżej dwóch stanowisk dotyczących sposobu oceny istnienia cechy indywidualności, należy stwierdzić, że przepisy PrAut nie przewidują, aby za utwór, podlegający ochronie PrAut, mógł być uznany tylko taki wytwór działalności twórczej, który odzwierciedla piętno osobowości twórcy. Nie oznacza to jednak, że w sytuacji, gdy w danym wytworze działalności twórczej takie piętno jest odbite nie można mu przypisać cechy indywidualności. Wręcz przeciwnie, odzwierciedlone w utworze cechy twórcy w postaci jego osobowości, czy jego piętna, powodują, że wytwór różni się od innych, podobnych, wytworów intelektualnych, a w konsekwencji, że twórczość ma cechę indywidualności przewidzianą w art. 1 ust. 1 PrAut Stwierdzenie piętna osobowości oznacza zarazem, że oceniany wytwór powstał w wyniku procesu intelektualnego, który nie miał charakteru jedynie odtwórczego, bądź technicznego, ani nie był rezultatem z góry obranych założeń funkcjonalnych danego przedmiotu, w trakcie którego autor miał swobodę w wyborze określonych koncepcji, a wynik jego pracy różni się do innych wytworów funkcjonujących w domenie publicznej.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005 r., IV CK 763/04 trafnie przyjęto, że możliwość uzyskania analogicznego rezultatu przez różnych autorów nie stanowi samodzielnej przesłanki wykluczającej przypisanie danemu przejawowi działalności twórczej charakteru indywidualnego w rozumieniu art. 1 ust. 1 PrAut. Nawet wtedy, gdy możliwe jest, że różne osoby zdołają osiągnąć taki sam rezultat, cecha indywidualnego charakteru dzieła nie powinna być zanegowana, jeżeli poszczególne elementy twórczego wyboru i przedstawienia nie są tożsame, zwłaszcza gdy przy kształtowaniu treści i formy dzieła twórca korzystał z obszaru swobody, a niezależnie od pewnych wymogów z góry postawionych, rezultat pracy nie był przez te wymagania całkowicie zdeterminowany i występują w nim elementy, których kształt zależał od osobistego ujęcia. Należy mieć przy tym na względzie, że koncepcja statystycznej jednorazowości - w ujęciu modelowym - wykluczałaby możliwość występowania, wyjątkowo, twórczości paralelnej.

Wyrok SN z dnia 6 marca 2014 r., V CSK 202/13

Standard: 64323 (pełna treść orzeczenia)