Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu a bieg termu do wniesienia skargi kasacyjnej (art. 124 § 3 k.p.c.)

Jeśli do wniesienia środka zaskarżenia konieczne jest zastępstwo stron przez adwokata lub radcę prawnego, to wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu prowadzi – zarówno w razie uwzględnienia, jak i oddalenia wniosku - do rozpoczęcia na nowo biegu terminu do wniesienia danego środka zaskarżenia.

W art. 124 § 4 zd. 1 k.p.c. bieg terminu na wniesienie środka zaskarżenia został powiązany z faktem doręczenia stronie postanowienia „w razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zgłoszonego w przypadkach, o których mowa w § 2 lub § 3” art. 124 k.p.c. Przypadki te dotyczą zgłoszenia wspomnianego wniosku przed upływem terminu do wniesienia zażalenia, dla którego sporządzenia ustawa wymaga zastępstwa prawnego przez adwokata lub radcę prawnego (§ 2 zd. 1), lub terminu do wniesienia skargi kasacyjnej (§ 3). W obu tych sytuacjach, wymagających profesjonalnego zastępstwa, termin do wniesienia środka zaskarżenia (zażalenia, skargi kasacyjnej) biegnie od dnia doręczenia pełnomocnikowi orzeczenia z uzasadnieniem.

Skutek dotyczący biegu terminu został powiązany z kryterium przedmiotowym, czyli odnoszonym do zażalenia lub skargi wymaganiem profesjonalnego zastępstwa. Żadna z powyższych regulacji nie odnosi się natomiast do indywidualnych kwalifikacji podmiotowych strony (uczestnika) postępowania występującej o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, a w szczególności nie eliminuje z zakresu hipotezy normy, stanowiącej o ponownym otwarciu biegu terminu do wniesienia danego środka, podmiotów charakteryzujących się określonymi cechami podmiotowymi, w tym zdolnością postulacyjną w postępowaniu toczącym się przed Sądem Najwyższym.

Skoro w art. 124 § 2 i 3 k.p.c. ustawodawca jako czynnik rozstrzygający wskazał nie to, czy stronie (uczestnikowi) przysługuje wspomniana zdolność postulacyjna, lecz - czy ustawa wymaga, aby środek zaskarżenia został wniesiony przez adwokata lub radcę prawnego, to dla określenia początku biegu terminu, o którym mowa w art. 124 § 4 k.p.c., nie powinna mieć znaczenia okoliczność, czy in casu strona (uczestnik) ma cechy pozwalające na samodzielne wniesienie skargi kasacyjnej lub zażalenia. Kluczowe jest wskazanie w przepisach kategorii przedstawicieli zawodów prawniczych, którzy mogą wnieść dany środek, a nie to, czy konkretna strona (uczestnik) została zaliczona do grona podmiotów dysponujących zdolnością postulacyjną.

W art. 124 § 4 k.p.c. nie odwołano się w ogóle do kwestii zdolności postulacyjnej, lecz przesądzono, że skutek rozpoczęcia biegu terminu na wniesienie środka zaskarżenia następuje każdorazowo w przypadku oddalenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi kasacyjnej (zdanie pierwsze) lub zażalenia na postanowienie w tym przedmiocie (zdanie drugie). Ustawodawca nie zróżnicował w opisanym przypadku sytuacji prawnej osób ubiegających się o ustanowienie pełnomocnika z urzędu: jako wymienionych w art. 87[1] § 2 k.p.c. lub innych, nieujętych w tym przepisie, stron postępowania.

Postanowienie SN z dnia 30 listopada 2023 r., III CZ 224/23

Standard: 79590 (pełna treść orzeczenia)

W art. 124 § 3 k.p.c. - w odniesieniu do skargi kasacyjnej - chodzi wyłącznie o sytuacje, w których strona - w terminie otwartym do wniesienia środka zaskarżenia - wniosła o ustanowienie pełnomocnika z urzędu z uwagi na tzw. przymus adwokacko-radcowski, nie mając tzw. zdolności postulacyjnej (art. 87[1] k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 3 lutego 2021 r., I UZ 26/20

Standard: 64078 (pełna treść orzeczenia)