Monitoring mediów; przegląd informacji medialnych na zamówienie

Zagadnienie, czy wynik przeprowadzonego na zamówienie klienta monitoringu mediów może być uznany za utwór o na tyle wykształconych ustabilizowanych i charakterystycznych regułach, że nadaje się do wyodrębnienia jako swoisty gatunek twórczości, jest dyskusyjne. Wydaje się jednak, że mnogość publikacji w różnorakich mediach i zróżnicowanie ich wartości merytorycznej spowodowało stan, w którym w odpowiedzi na potrzeby odbiorców wytworzył się rynek specjalistycznych usług, polegających na wyławianiu przez wyspecjalizowane podmioty informacji i innych publikacji na tematy istotne dla konkretnych zamawiających. Jeżeli uznać pozwanego za reprezentatywny przykład podmiotu działającego na tym rynku, należałoby stwierdzić, że firmy monitorujące media realizują swoje zadania wyszukując interesujące zamawiającego publikacje, dokonują ich krytycznej oceny tworząc zestawienie uzupełnione własnym omówieniem oraz udostępniają je zamawiającemu wraz ze skanami omówionych artykułów. Tak opisany gatunek w sposób oczywisty korzysta jednak z cytatu w sposób naruszający art. 35 u.p.a.p.p. w zw. z art. 5 ust. 3 lit d i ust. 5 dyrektywy nr 2001/29. Dostarczanie klientom elektronicznych kopii artykułów zaczerpniętych z papierowych wydań czasopism powoduje – na co słusznie zwraca uwagę skarżący – że odbiorcy tak przygotowanych przeglądów informacji medialnych nie są już zazwyczaj zainteresowani zakupem, ani abonowaniem (czy to w wersji tradycyjnej czy elektronicznej) źródłowego wydawnictwa, w którym dostarczone utwory zostały opublikowane, a tym samym zmniejsza się liczba czytelników kupujących gazety czy nabywających prawo elektronicznego dostępu do danego publikatora. Ten skutek ma wszystkie cechy naruszenia normalnego wykorzystania dzieła przez podmiot dysponujący majątkowymi prawami do niego, skoro inny podmiot wkracza w jego prawo do zwielokrotniania utworu, jego utrwalania oraz rozpowszechniania, a ponadto powoduje nieuzasadnioną szkodę majątkową w jego prawach w wyniku zmniejszonej sprzedaży. Zaakceptowanie takiej formuły prawa cytatu jest więc niedopuszczalne, jako sprzeczne z art. 35 w zw. z art. 5 ust. 5 Dyrektywy 2001/29). W konsekwencji nawet przyjęcie poglądu, że sporządzone dla odbiorcy wyniki kierunkowego monitoringu mediów uznać można za odrębny gatunek, nie pozwoliłoby włączyć do rządzących nim praw udostępniania zwielokrotnionych artykułów źródłowych. Prowadziłoby do zrównania w skutkach prawa cytatu z prawem przedruku. Tymczasem prawo przedruku artykułów na aktualne tematy, wypowiedzi i fotografii reporterskich ustanowione w art. 25 ust 1 pkt 1 lit b i c u.p.a.p.p. w celu realizacji prawa obywateli do informacji, jest prawem odpłatnym (art. 25 ust. 2 u.p.a.p.p.). Wreszcie – stosowane jako prawo gatunku – unicestwiłoby ustawową przesłankę celowości cytatu i użycia go jedynie w uzasadnionym zakresie. 

Wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2019 r., II CSK 7/18

Standard: 64014 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy