Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie kwoty pieniężnej w walucie polskiej i obcej; kaucja bankowa (art. 102 p.b.)
Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie
Art. 102 prawa bankowego stanowi, że w celu zabezpieczenia wierzytelności banku dłużnik lub osoba trzecia może przenieść określoną kwotę w złotych lub innej walucie wymienialnej na własność Banku, który jest zobowiązany do jej zwrotu po uzyskaniu spłaty zadłużenie wraz z należnymi odsetkami i prowizją.
W doktrynie zabezpieczenie to jest określane jako zabezpieczenie rzeczowe i nazywane jest kaucją powodującą takie same skutki jak przewłaszczenie na zabezpieczenie. Są także prezentowane poglądy określające taki sposób zabezpieczenia jako depozyt nieprawidłowy.
Umowy depozytu pieniężnego nie można określić jako poręczenia, bo zabezpieczający odpowiada jedynie z określonego prawa, które staje się własnością beneficjenta zabezpieczenia i z chwilą powstania długu gaśnie obowiązek banku zwrotu określonej kwoty.
Przedmioty wierzytelności i kaucji są tożsame, z chwilą wykorzystania kaucji dochodzi do zaspokojenia wierzyciela. Jest to typowa umowa o świadczenie przez osobę trzecią i jak słusznie wskazał Sąd drugiej instancji nie rodzi ona po stronie składającego zabezpieczenie uprawnień wierzyciela w stosunku do dłużnika. W tej umowie składający kaucję odpowiada za swoje zobowiązanie, natomiast nie odpowiada za dług dłużnika lecz za wykonanie jego świadczenia. Tak, jak przy gwarancji, zabezpieczenie świadczenia przez dłużnika jest celem i kauzą kaucji, o której jest mowa w art. 102 prawa bankowego. Dochodzi więc istotnie do powstania dwóch różnych źródeł zobowiązań dłużnika i składającego kaucję. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że dochodzi do subrogacji ustawowej, o której mowa w art. 518 § 1 pkt 1 k.c.
Przepis ten nie odnosi się do subrogacji umownej, która nie została uregulowana przepisami kodeksu cywilnego. Aby wpłacający kaucję mógł zwrócić się do dłużnika o zapłatę kwoty zabezpieczenia musi się pojawić podstawa prawna, którą może stanowić odrębny stosunek prawny pomiędzy tymi osobami, niosący skutek uprawnienia umownego do żądania zwrotu kwoty.
Wyrok SN z dnia 23 stycznia 2019 r., I CSK 750/17
Standard: 63980 (pełna treść orzeczenia)