Kwestionowanie przez dłużnika rzeczowego podstawy wpisu hipoteki w sprawie o zapłatę wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie

Żaden przepis prawa nie wyklucza dopuszczalności kwestionowania przez dłużnika rzeczowego podstawy wpisu hipoteki w sprawie o zapłatę dochodzonej przez wierzyciela hipotecznego. Co istotne, wpis hipoteki do księgi wieczystej nie sanuje wadliwości jej kauzy.

W sprawie o realizację wierzytelności z zabezpieczenia hipotecznego, dłużnik może podnosić zarzuty kwestionujące materialnoprawne podstawy wpisu hipoteki do księgi wieczystej, bez konieczności wcześniejszego uzyskania wyroku na podstawie art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

 Dochodzenie przez wierzyciela hipotecznego przeciwko dłużnikowi rzeczowemu zapłaty w celu zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej tym prawem, jest realizacją ustanowionego na nieruchomości zabezpieczenia, czyli wierzytelności pieniężnej, która jest postacią roszczenia (prawa względnego)

Uwzględnienie zarzutu kwestionującego zasadę odpowiedzialności rzeczowej pozwanego w sprawie o zapłatę wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie nie stanowi podstawy do zmiany czy wykreślenia hipoteki w księdze wieczystej, lecz może odnieść skutek prawny wyłącznie w stosunkach pomiędzy dłużnikiem rzeczowym a wierzycielem hipotecznym.

Odsyłanie dłużnika rzeczowego na drogę procesu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w celu realizacji swej obrony kłóciłoby się nie tylko z zasadą ekonomiki, ale i koncentracją procesową w sporze o zapłatę, do którego istoty należy podnoszenie przez pozwanego zarzutów kwestionujących roszczenie pieniężne wierzyciela także co  do zasady.

Uprawnienie dłużnika rzeczowego do obrony przez podnoszenie zarzutów w stosunku do wierzyciela hipotecznego wynika z przepisu art. 73 u.k.w.h., który nie przeprowadza jakiegokolwiek rozróżnienia w odniesieniu do rodzaju zarzutów i nie ogranicza drogi ich realizacji wyłącznie do powództwa, w sytuacji, gdy z powództwem o zapłatę wystąpił już wierzyciel hipoteczny (zob. uz wyroku SN z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17).

Wpis hipoteki do księgi wieczystej ma charakter konstytutywny, ale nie oznacza to, że dłużnik hipoteczny nie może kontestować skuteczności materialno-prawnej podstaw wpisu. Nie ulega zatem wątpliwości, że zarzuty dłużnika hipotecznego mogą opierać się na zdarzeniach zaistniałych już po wpisie hipoteki do księgi wieczystej. Oczywistym jest też, że dłużnik hipoteczny w sprawie o zapłatę jest uprawniony do podnoszenia zarzutów, które nie były objęte badaniem sądu wieczysto-księgowego, bowiem kognicja sądu wieczysto-księgowego ogranicza się do zbadania jedynie treści i formy wniosku, dołączonych dokumentów oraz treść księgi wieczystej (art. 626[8] § 2 k.p.c.).

Wyrok SN z dnia 10 lipca 2020 r., II CSK 568/18

Standard: 63825 (pełna treść orzeczenia)