Odstąpienie od umowy wzajemnej w przypadku zwłoki w sytuacji przedawnienia roszczenia

W sytuacji gdy roszczenie z umowy wzajemnej uległo przedawnieniu, druga strona nie może wyznaczyć dodatkowego terminu do wykonania umowy i w konsekwencji skutecznie odstąpić od niej na podstawie art. 491 § 1 k.c.

We współczesnej literaturze podkreślono, że uprawnienie do odstąpienia nie podlega przedawnieniu, przy czym z jednej strony wydaje się, że nie jest możliwe jego wykonanie w sytuacji, gdy roszczenie o świadczenie in natura uległo przedawnieniu, z drugiej jednak strony ograniczenia czasowe w jego wykonywaniu powinny wynikać z treści przepisów.

W innej wypowiedzi wskazano, że dopóki zobowiązanie istnieje i dłużnik jest w zwłoce, a wierzyciel wyznaczył dłużnikowi dodatkowy termin do spełnienia pod rygorem odstąpienia, dopóty ma on prawo odstąpić od umowy, niezależnie od tego, kiedy by to uczynił. Czym innym będzie przedawnienie roszczenia z umowy wzajemnej przed wyznaczeniem przez drugą stronę terminu na jej wykonanie pod rygorem nabycia prawa do odstąpienia od tej umowy. W takim bowiem wypadku podniesienie przez stronę pozostającą w zwłoce zarzutu przedawnienia będzie ubezskuteczniało wyznaczenie dodatkowego terminu, a tym samym uniemożliwiać będzie nabycie uprawnienia do odstąpienia od umowy.

Wyrok SN z dnia 11 maja 2018 r., II CSK 467/17

Standard: 63751 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

W wypadku gdy nastąpiło przekształcenie zaskarżalnego roszczenia w roszczenie naturalne, dla realizacji powództwa, tj. zastosowania przymusu państwowego, nie można już przyjąć, że pozwani pozostają w zwłoce z zapłatą ceny w rozumieniu art. 491 k.c.

Taki pogląd został już wyrażony w literaturze jeszcze bezpośrednio przed wejściem w życie kodeksu cywilnego, gdzie podniesiono, że „jeżeli wierzyciel chce odstąpić od umowy musi to uczynić w pewnym czasokresie… Nie bez znaczenia jest tu także to, że przedawnieniu względnie prekluzji ulegają roszczenia o spełnienie świadczenia… Ponieważ terminy przedawnienia, jak i prekluzji tych roszczeń mogą rozpocząć bieg, a nawet całkowicie upłynąć zanim wierzyciel skorzysta z prawa odstąpienia od umowy wzajemnej, w sytuacji takiej bezprzedmiotowe może się stać dla wierzyciela i samo prawo odstąpienia od umowy wzajemnej”.

Wyrok SN z dnia 27 stycznia 2016 r., II CSK 67/15

Standard: 63750 (pełna treść orzeczenia)