Nieważność umowy rozporządzającej, związana z brakiem zobowiązania do rozporządzenia (kauzy)
Zasada podwójnego skutku; zasada konsensualności; Zasada kauzalności (art. 155 § 1 i art. 156 k.c.) Nieważność czynności prawnej, granice swobody umów (art. 58 i 353[1] k.c.)
Wynikająca z art. 156 k.c. nieważność umowy rozporządzającej, związana z brakiem zobowiązania do rozporządzenia (kauzy), jest tzw. nieważnością bezwzględną, a jedną z powszechnie uznawanych cech tej sankcji jest jej oddziaływanie erga omnes, oznaczające, iż może się na nią powołać każdy, kto ma w tym interes prawny. Chodzi zatem nie tylko o strony umowy, ale np. także o ich następców prawnych, wierzycieli czy też organy państwowe.
To, naruszenie (zagrożenie) jakiego interesu – publicznego (węziej albo szerzej ujętego) albo prywatnego (jednej ze stron albo osoby trzeciej) – spowodowało potrzebę ingerencji w zamierzone skutki prawne umowy, może mieć istotne znaczenie na etapie określenia zakresu tej ingerencji i doboru właściwej (proporcjonalnej) sankcji, oczywiście o tyle, o ile ustawa pozostawia tę kwestię otwartą. Jeżeli zgodnie z wolą ustawodawcy (wyrażoną wprost albo ustalaną w drodze interpretacji) sankcją tą jest nieważność, charakter chronionego interesu nie ma już znaczenia w tym sensie, że może się na nią powołać każdy zainteresowany podmiot, także ten, którego interesy nie były bezpośrednim przedmiotem ochrony.
Wyrok SN z dnia 17 kwietnia 2019 r., II CSK 136/18
Standard: 63686 (pełna treść orzeczenia)