Umowa o współpracę z samozatrudnionym pracownikiem

Umowy o współpracy, jako umowy nienazwane, łączą cechy umowy agencyjnej z umową franchisingu. Lokalny partner, który zobligowany jest do zarejestrowania własnej działalności gospodarczej, kieruje pracą salonu pod ścisłym nadzorem pracowników E.; jego zarobek stanowi prowizja od sprzedaży.

Pracodawca, decydując się na zawarcie takiej umowy, zyskuje szereg korzyści – nie ma obowiązku odprowadzania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, ani konieczności opłacania składek ZUS, czy uwzględniania podstawowych praw pracowniczych w postaci urlopu, wynagrodzenia za czas choroby itd. Taka umowa cywilnoprawna jest niekorzystna dla pracownika, zwłaszcza gdy uzyskiwany dochód (prowizja) nie jest znacząco większy od dotychczasowego wynagrodzenia za pracę, jak wystąpiło w przypadku powódki.

W celu przeciwdziałania takim czynnościom, jako zakłócającym sprawiedliwą równowagę między interesami pracodawców i pracowników, oraz w celu ochrony słabszej ekonomicznie strony – ustawodawca w art. 22 § 1[2] k.p. określił, że nie można zastąpić umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków umowy o pracę. Prowadzi to do konkluzji, że pracodawca nie może jednostronnie przekształcić dotychczasowego stosunku pracy w umowę cywilnoprawną (np. umowę zlecenia, umowę o świadczenie usług lub umowę agencyjną), jeśli zaproponowane nowe warunki współpracy będą identyczne lub zbliżone w istotnej części do warunków umowy o pracę. Taka konwersja umowy o pracę, gdy została jednak poprzedzona rozwiązaniem stosunku pracy na zasadzie porozumienia stron, jako zaakceptowana przez pracownika, z reguły nie będzie powodowała prawnych modyfikacji nowej umowy.

Z uwagi na cywilnoprawny charakter umowy o współpracy, nawet jeżeli dojdzie do rozwiązania umowy z samozatrudnionym z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, to samozatrudnionemu nie będzie przysługiwała odprawa z art. 10 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (aktualny jednolity tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1474 ze zm.). Roszczenie o wypłatę takiej odprawy mogłoby uzasadniać tylko uzgodnienie w umowie o współpracy takiego świadczenia na rzecz samozatrudnionego po rozwiązaniu takiej umowy.

Wyrok SN z dnia 19 września 2018 r., I PK 123/17

Standard: 63564 (pełna treść orzeczenia)