Niepobieranie opłaty w razie umorzenia postępowania (art. 29 ust. 5 u.k.k.)

Nabywca wierzytelności w drodze przelewu, na którego rzecz zasądzono koszty procesu, nie jest w tym zakresie wierzycielem pierwotnym w rozumieniu art. 29 ust. 5 pkt 3 lit. b z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 210 ze zm.).

Uchwała SN z dnia 28 stycznia 2022 r., III CZP 35/22

Standard: 63470 (pełna treść orzeczenia)

Zwolnienie od opłaty końcowej przyznane podmiotom, o których mowa w art. 29 ust. 5 pkt 3 u.k.k. ma charakter warunkowy, zależy od posiadania statusu wierzyciela pierwotnego lub wtórnego i przysługuje wyłącznie w sytuacji, gdy postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed upływem dwóch od powstania tytułu egzekucyjnego obejmującego daną wierzytelność.

Posłużenie się w art. 29 ust. 5 pkt 3b u.k.k pojęciem „wierzyciela pierwotnego” oznacza, iż chodzi o wierzytelność, która nie była przedmiotem obrotu prawnego a wobec tego „wierzycielem pierwotnym” jest podmiot będący stroną stosunku prawnego (z którego wynika egzekwowane świadczenie) w chwili powstania tego stosunku. Wierzycielem pierwotnym jest zawsze podmiot, na rzecz którego powstała wierzytelność główna.

Niezależnie od zakresu tego pojęcia obejmującego między innymi spadkobiercę wierzyciela pierwotnego lub podmioty powstałe w wyniku przekształcenia wierzyciela pierwotnego, nie ulega wątpliwości, że wierzycielem pierwotnym nie może być wierzyciel, który nabył wierzytelność w wyniku przelewu wierzytelności (cesji), przeniesienia prawa inkorporowanego w dokumencie (np. przez indos). Jeżeli cesji dokonuje wierzyciel pierwotny w rozumieniu art. 29 ust. 5 pkt 3b u.k.k., nabywca wierzytelności jest wierzycielem wtórnym.

W piśmiennictwie podnosi się, że przy podmiotowym ujęciu wierzyciela pierwotnego, gdy nabywca wierzytelności dochodzi w postępowaniu egzekucyjnym wyłącznie takich jej składników, które powstały (przyrosły) po nabyciu przez niego wierzytelności (np. zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu), co jest praktyką notorycznie stosowaną przez tzw. masowych wierzycieli, to nie jest on wierzycielem pierwotnym. Nie był on bowiem stroną stosunku prawnego, z którego wynika wierzytelność, w chwili powstania tego stosunku. Wskazuje się również, że należności przyznane (zasądzone) tytułem kosztów procesu na rzecz „nowego wierzyciela” mają charakter akcesoryjny w stosunku do należności głównej, co również nie pozwala uznać nabywcy wierzytelności za wierzyciela pierwotnego.

W art. 29 ust. 5 u.k.k. zostały wskazane podmioty korzystające ze zwolnienia od opłaty, o której mowa w ust. 4. Opłaty tej nie pobiera się od osób fizycznych dochodzących roszczeń pracowniczych lub odszkodowawczych (art. 29 ust. 5 pkt 2), od jednostek samorządu terytorialnego (art. 29 ust. 5 pkt 2), od podmiotów, których przedmiotem działalności nie jest działalność finansowa i ubezpieczeniowa w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 443 i 1486) albo jest działalność finansowa i ubezpieczeniowa w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, o ile są wierzycielami pierwotnymi, a wierzytelność nie była przedmiotem obrotu pod warunkiem, że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed upływem dwóch lat od powstania tytułu egzekucyjnego obejmującego daną wierzytelność (art. 29 ust. 5 pkt 3).

Wierzyciel, zgodnie z zasadą dyspozycyjności obowiązującą także w postępowaniu egzekucyjnym (art. 796 i 797 k.p.c.), może egzekwować tylko koszty postępowania. Przyznanie wierzycielowi prawa domagania się od komornika podejmowania działań w celu wyegzekwowania kwoty co do zasady znacznie niższej niż nabyta wierzytelność, bez żadnej "odpowiedzialności" finansowej, ułatwiłoby wszczynanie egzekucji oczywiście niepewnych co do rezultatów lub skazanych z góry na niepowodzenie jedynie w celu uzyskaniu postanowienia komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego.

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 49/21

Standard: 74090 (pełna treść orzeczenia)