Dziedziczenie praw i obowiązków wynikających z podlegania ubezpieczeniom społecznym zmarłego płatnika składek lub czy zmarłego ubezpieczonego

Prawa i obowiązki wynikające z podlegania ubezpieczeniom społecznym nie wchodzą w skład spadku. 

Śmierć ubezpieczonego w sprawie o objęcie ubezpieczeniem społecznym powoduje zatem bezsukcesyjną utratę zdolności sądowej tej strony (por. postanowienia SN: z dnia 26 kwietnia 2016 r., I UZ 55/15; z dnia 22 marca 2016 r., I UZ 42/15; z dnia 26 kwietnia 2016 r., I UZ 55/15); z dnia 28 listopada 2018 r., II UZ 24/18).

W art. 922 § 1 k.c. mowa o należących do spadku prawach i obowiązkach zmarłego, które mają charakter cywilnoprawny. Dziedziczeniu podlegają prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych, a więc mające charakter cywilnoprawny (co jasno wynika z art. 1 k.c.). Nie wchodzą w skład spadku prawa i obowiązki wynikające z innych stosunków prawnych, nawet jeżeli pewien przepis, wskazując krąg osób, na które przechodzą prawa i obowiązki, odwołuje się do określenia „spadkobierca”, jak np. art. 97 i następne ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 900 ze zm.). Prawa i obowiązki wynikające z podlegania ubezpieczeniom społecznym nie mają charakteru cywilnoprawnego, ponieważ podmioty stosunku ubezpieczeniowego nie mają równorzędnego statusu. 

Sukcesję praw i obowiązków wynikających ze stosunku ubezpieczenia osoby zmarłej regulują przepisy prawa ubezpieczeń społecznych (np. art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 300 ze zm.). 

Zatem zarówno prawa i obowiązki zmarłego płatnika czy zmarłego ubezpieczonego nie podlegają dziedziczeniu, są natomiast „przejmowane” przez inny podmiot na mocy wyraźnej regulacji mającej charakter publicznoprawny.

Postanowienie SN z dnia 15 stycznia 2020 r., III UZ 38/19

Standard: 63405 (pełna treść orzeczenia)