Roszczenia przysługujące kandydatowi na pracownika w stosunku do niedoszłego pracodawcy

Roszczenia kandydata na pracownika kierowane do niedoszłego pracodawcy mogą być konstruowane przede wszystkim na podstawie Kodeksu cywilnego, ponieważ Kodeks pracy reguluje przede wszystkim stosunki prawne między pracownikiem i pracodawcą, w związku z już nawiązanym, istniejącym i trwającym stosunkiem pracy, ewentualnie relacje prawne między byłym pracownikiem i byłym pracodawcą po rozwiązaniu stosunku pracy, który został nawiązany, istniał i trwał przed jego rozwiązaniem.

Zupełnie wyjątkowo Kodeks pracy reguluje roszczenia przysługujące kandydatowi na pracownika w stosunku do niedoszłego pracodawcy (np. roszczenia odszkodowawcze związane z odmową nawiązania stosunku pracy z przyczyn uznawanych za dyskryminujące – por. art. 18[3a] § 1 k.p. i art. 18[3b] § 1 k.p., z których wynika, że dyskryminacją może być również odmowa nawiązania stosunku pracy).

Z art. 69 k.p. jednoznacznie wynika, że przepisy dotyczące umowy o pracę mają zastosowanie do już istniejącego (nawiązanego) stosunku pracy na podstawie powołania, a nie do nieistniejącego jeszcze stosunku pracy z powołania, co prowadzi do odrzucenia możliwości zastosowania art. 45 § 1 k.p. i art. 47[1] k.p. do sytuacji, w której niedoszły pracownikowi (kandydat na pracownika wybrany w drodze konkursu) miał prawo oczekiwać nawiązania z nim stosunku pracy, jednak do nawiązania stosunku pracy nie doszło, nie pozbawia go prawa dochodzenia odszkodowania. 

Podstawą domagania się odszkodowania są w takiej sytuacji przepisy Kodeksu cywilnego, w szczególności art. 415 k.c. Jeżeli bowiem jakiejś kwestii związanej z zatrudnieniem nie reguluje bezpośrednio prawo pracy, istnieje możliwość zastosowania przepisów prawa cywilnego (art. 300 k.p.).

Możliwość przypisania legitymacji materialnej biernej niedoszłemu pracodawcy w okolicznościach analogicznych do tych, które stanowiły podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku, jest utrwalona w orzecznictwie (por. wyrok SN z 5 maja 2011 r., II PK 181/10).

W sprawach z zakresu prawa pracy z powództwa dyrektora jednostki będącej pracodawcą status strony pozwanej przysługuje zawsze tej jednostce jako pracodawcy, a nie reprezentującej ją osobie lub jej organowi.

Podobne argumenty można odnieść do sytuacji, w której nie doszło do nawiązania stosunku pracy z powodu zaniechania działań przez podmiot upoważniony ustawowo do podejmowania czynności z zakresu prawa pracy za pracodawcę (na rzecz pracodawcy). Instytucja kultury, której dyrektorem miał być powód (pozwane Muzeum), miała stać się po powołaniu go na stanowisko dyrektora jego pracodawcą. W analogiczny sposób należy traktować sprawę dotyczącą roszczenia o powierzenie funkcji dyrektora takiej jednostki oraz o odszkodowanie za odmowę nawiązania stosunku pracy. Skoro są to roszczenia ze stosunku pracy (w szerokim rozumieniu), to w charakterze strony pozwanej w takim procesie może wystąpić wyłącznie pracodawca, a nie organ powierzający stanowisko dyrektora (por. wyrok SN z 9 kwietnia 2009 r., I PK 212/08).

Wyrok SN z dnia 10 marca 2020 r., I PK 50/19

Standard: 63337 (pełna treść orzeczenia)