Odszkodowanie niezależne od powstania po stronie pracodawcy szkody majątkowej i jej wysokości

wadliwa - sprzeczna z prawem czynność prawna pracownika (nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia), wywołująca w rezultacie oczekiwany przez niego skutek w postaci ustania stosunku pracy, a stanowiąca dla pracodawcy nieoczekiwaną uciążliwość, jest rekompensowana prawem pracodawcy do odszkodowania z art. 61[1] k.p. - odszkodowania zryczałtowanego i nieuzależnionego od powstania po stronie pracodawcy szkody.

Odszkodowanie z art. 61[1] k.p., to ogólnie rzecz ujmując, odszkodowanie za wadliwe (nieuzasadnione) rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym. Bez wskazania, że przysługuje ono w wysokości poniesionej szkody, nie byłoby uzasadnionych podstaw do formułowania tezy, że jego warunkiem koniecznym jest powstanie po stronie pracodawcy szkody, zważywszy na analogiczne unormowania dotyczące sankcji nałożonych w Kodeksie pracy na pracodawcę za sprzeczne z prawem rozwiązanie umowy o pracę w postaci limitowanego (zryczałtowanego) odszkodowania, niepowiązanego z rzeczywistą szkodą pracownika.

Zmiana legislacyjna art. 61[2] § 1 k.p. ma zatem istotne znaczenie dla aktualnego rozumienia pojęcia „odszkodowanie” z art. 61[1] k.p. Skoro w pierwotnym brzmieniu szkoda pracodawcy – jako warunek powstania odpowiedzialności pracownika – wynikał ze zwrotu zawartego w art. 612 § 1 k.p., że odszkodowanie przysługuje w wysokości poniesionej szkody, to jego usunięcie przez ustawodawcę stanowi jednocześnie wyeliminowanie tego warunku.

Rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym zwykle dotyka sfery interesów pracodawcy o nieuchwytnym wymiarze majątkowym. Chodzi w tym wypadku o organizacyjne konsekwencje nagłego zerwania stosunku pracy np. wymuszające na pracodawcy z dnia na dzień nowy podział obowiązków, obciążenie pozostałych pracowników dodatkowymi obowiązkami do czasu zatrudnienia nowego pracownika, konieczność przyuczenia pracowników i brak możliwości „płynnego” przejęcia przez nich nowych zadań.

Uzasadniony jest zatem wniosek, że odszkodowanie to nie jest odszkodowaniem sensu stricto, mającym na celu wyrównanie szkody wyrządzonej pracodawcy przez bezprawne rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia. Jest ono sui generis świadczeniem majątkowym, pełniącym funkcję sankcji („ustawowej kary pieniężnej”) wobec pracownika za bezprawne działanie, a w pewnych tylko sytuacjach de facto także funkcję odszkodowania lub zadośćuczynienia.

Nie ma zatem żadnych podstaw, aby przez art. 300 k.p. sięgać do przepisów prawa cywilnego regulujących zasady odpowiedzialności odszkodowawczej.

Wyrok SN z dnia 13 stycznia 2016 r., II PK 302/14

Standard: 63223 (pełna treść orzeczenia)

Nieuzasadnione rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wy- powiedzenia na podstawie art. 55 § 1[1] k.p. usprawiedliwia żądanie od pracow- nika odszkodowania (art. 61[1] k.p.), niezależnie od tego, czy pracodawca poniósł szkodę.

W okresie od nowelizacji Kodeksu pracy z 1996 r. do 29 listopada 2002 r. przewidziane w art. 61[1] odszkodowanie usta- lane było w wysokości wyrządzonej szkody (aczkolwiek nie mogło przewyższać wy- nagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia) co oznaczało, że obowiązkiem pracodawcy było wykazanie, że wskutek niezwłocznego i nieuzasadnionego rozwią- zania przez pracownika umowy o pracę poniósł szkodę. W wyniku nowelizacji Kodeksu pracy ustawą z dnia 26 lipca 2002 r. z art. 61[2] § 1 k.p. usunięto zwrot, że od- szkodowanie przysługuje w wysokości poniesionej szkody, co oznacza, że odszko- dowanie to nie jest już uwarunkowane powstaniem szkody w majątku pracodawcy. Jego przesłanką jest nieuzasadnione rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę w trybie art. 55 § 1[1] k.p. 

Wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2005 r., III PK 2/05

Standard: 63225 (pełna treść orzeczenia)