Umowa o udzielanie świadczeń zdrowotnych (medycznych)

Umowy o świadczenie usług medycznych niepodlegające finansowaniu ze środków publicznych stanowią umowy o świadczenie usług w rozumieniu art. 750 wyrok SA w Poznaniu z dnia 29 września 2005 r., I ACa 236/05; wyrok SA w Szczecinie z dnia 13 września 2012 r., I ACa 445/12). Podobnie jest w przypadku umowy o świadczenie usług polegających na pełnieniu dyżurów medycznych i każdej innej umowy, na podstawie której lekarz wykonuje swój zawód polegający na udzielaniu świadczeń zdrowotnych (wyrok SN z 13 lutego 2014 r., I UK 323/13

Umowa o udzielanie świadczeń zdrowotnych jest umową oświadczenie usług polegających na odpłatnym wykonywaniu przez jedną ze stron określonych w umowie czynności faktycznych, a nie odrębną umową nazwaną (art. 750 k.c. w związku z art. 26 i 27 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1638 z późn. zm.).

Art. 26 i 27 ustawy o działalności leczniczej regulują zasady udzielenia zamówień na „udzielanie świadczeń zdrowotnych” (art. 26 ust. 1) w ramach konkursu ofert (art. 26 ust. 3), w wyniku którego należy zawrzeć umowę między udzielającym zamówienia a przyjmującym zamówienie (art. 27 ust. 1), co do zasady na czas nie krótszy niż 3 miesiące. 

Wspomniana w art. 27 ust. 1 „umowa”, na mocy której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się „do udzielania świadczeń zdrowotnych w zakresie i na zasadach określonych w umowie” a udzielający zamówienia zobowiązuje się „do zapłaty wynagrodzenia za udzielanie tych świadczeń” (art. 27 ust. 2), nie jest odrębną nazwaną umową, lecz typową umową o świadczenie usług, polegających na odpłatnym wykonywaniu przez jedną ze stron określonych w umowie czynności faktycznych. 

Artykuł 27 nie tylko nie posługuje się typową dla metody definiowania umów nazwanych stylistyką wskazująca na wyodrębnienie nowego rodzaju umowy (np. „Przez umowę o świadczenie usług zdrowotnych …”), ale konsekwentnie traktuje umowę, do której odnosi się jego treść, jedynie jako umowę zawieraną w wyniku rozstrzygnięcia konkursu ofert na zgłoszone przez podmiot leczniczy zapotrzebowanie („zamówienie”) na konkretny rodzaj usług. Wskazuje na to jednoznacznie sposób określenia stron „umowy” (przyjmujący zamówienie i udzielający zamówienia). 

Regulacja zawarta w art. 27 (ust. 2 – zobowiązanie do odpłatnego wykonywania czynności określonych w umowie zawieranej na podstawie „zamówienia”; ust. 3 – forma pisemna pod rygorem nieważności; ust. 4 - jej postanowienia) nie może być utożsamiana z określeniem jej essentialia negotii.

Wyrok SN z dnia 18 grudnia 2019 r., I UK 323/18

Standard: 63207 (pełna treść orzeczenia)

Stworzenie warunków i określenie zasad udzielania świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych jest zadaniem ustawodawcy i władzy wykonawczej. Jeżeli do wykonania zadań publicznych przez zaangażowane w ten proces podmioty ma dojść przy wykorzystaniu umów, jako niewładczych form działania administracji, ustawodawca - w przepisach innych niż kodeks cywilny, zwykle znacznie bardziej szczegółowych, w których dominują normy ius cogens - określa cechy podmiotów, z którymi dana umowa może być zawarta lub sposób ich wyszukania (np. prawo zamówień publicznych, ale też art. 139-154 u.ś.o.z.) oraz treść przynajmniej istotnych postanowień takiej umowy. Regulacje te powstają z uwagi na potrzebę racjonalnego dysponowania środkami publicznymi, skrupulatnego rozliczenia się z ich wydatkowania, gdy wiadomo, że nie są to środki dostateczne dla zaspokojenia absolutnie wszystkich potrzeb z pewnego zakresu, ale także z uwagi na konieczność stworzenia warunków do uczciwego konkurowania o uzyskanie statusu kontrahenta dla podmiotu dysponującego środkami publicznymi.

Zakres świadczeń opieki zdrowotnej finansowych ze środków publicznych i warunki ich udzielania określa ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, której przepisy mają zastosowanie do regulowanych nią umów z wyprzedzeniem kodeksu cywilnego (art. 155 ust. 1 u.ś.o.z.). Takie umowy muszą precyzować świadczenia, do wykonywania których zobowiązuje się świadczeniodawca, ich zakres, warunki udzielania oraz zasady wynagradzania za ich wykonanie.

Umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych, w tym także umowy, w związku z wykonywaniem których doszło do sporu, zawierane są z odwołaniem się także do postanowień rozporządzenia Ministra Zdrowia z 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego o treści relewantnej dla daty zawarcia umowy. Powyższe rozporządzenia Ministra Zdrowia mają charakter wzorca normatywnego umów, wydanego na podstawie delegacji ustawowej.

W wyrokach z 19 maja 2016 r., IV CSK 550/15 i z 29 stycznia 2016 r., II CSK 91/15, Sąd Najwyższy stwierdził, że ze względu na ogólny charakter tych wzorców normatywnych, złożoność objętej nimi materii, konieczność indywidualizacji i uszczegółowienia postanowień umów dotyczących poszczególnych rodzajów świadczeń z zakresu opieki zdrowotnej niemożliwe jest oznaczenie praw i obowiązków stron konkretnych umów tylko na ich podstawie. Za dopuszczalne uznał przy tym włączenie do umowy postanowień zarządzeń Prezesa NFZ, wydawanych w oparciu o przepis kompetencyjny dotyczący postępowania konkursowego. Dla związania stron kontraktu tymi zarządzeniami muszą być one wprowadzone do umowy wprost lub pośrednio (przez odwołanie się do nich). Jeżeli nie zostały przeniesione wprost i w całości, tylko przez wskazanie, że „mają zastosowanie” należy je uznać za wzorzec kwalifikowany, wyznaczający i oddziaływujący na treść stosunku prawnego, ale zewnętrzny wobec umowy (lex contractus), który podlega zasadom kontroli wzorców umownych (por. nieopubl. wyroki SN z 30 marca 2012 r., III CSK 217/11, z 29 stycznia 2016 r., II CSK 91/15). W literaturze i w orzecznictwie przyjmuje się jednak, że także do wykładni wzorca umownego stosuje się przepis art. 65 k.c. (por. wyrok SN z 30 listopada 2000 r., I CKN 970/98). W zakresie norm względnie obowiązujących dopuszczalne jest samodzielne określenie treści umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych przez jej strony.

Postanowienia umowy określające rodzaj, zakres i warunki spełnienia świadczeń opieki zdrowotnej przez zobowiązany do tego podmiot oraz świadczeń wzajemnych przez NFZ są - co do zasady - wiążące dla stron umowy. O ile między stronami takiej umowy dojdzie zatem do sporu co do tego, czy umowa została wykonana przez obie jej strony (art. 354 k.c.), to odpowiedź na tak postawione pytanie wymaga najpierw stwierdzenia, jakie obowiązki przyjęły na siebie strony umowy i jakie uprawnienia przysługiwały im wobec kontrahenta. Także w tych stosunkach umownych dłużnik powinien bowiem wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom, i w taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel (por. wyrok SN z 22 maja 2014 r., IV CSK 536/13).

Wyrok SN z dnia 17 listopada 2017 r., III CSK 304/16

Standard: 66878 (pełna treść orzeczenia)

Umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (art. 133 w związku z art. 132 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej) oraz umowa o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne (art. 35 i art. 35a ustawy o zakładach opieki zdrowotnej) należą do umów nazwanych, do których nie stosuje się z mocy art. 750 k.c. przepisów o zleceniu (por. wyrok SN z dnia 10 grudnia 2004 r., III CK 134/04)

Wyrok SN z dnia 13 lutego 2014 r., I UK 323/13

Standard: 63212 (pełna treść orzeczenia)