Zawity charakter termin z art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej

Przepis art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej stanowi o 6-miesięcznym terminie przedawnienia prawa do świadczeń. Termin z art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej jest terminem prawa materialnego i nie podlega przywróceniu. Po jego upływie prawo do świadczenia nie można go nabyć, ponieważ przedawnienie to oznacza wygaśnięcie prawa. Dlatego też zapłata zaległych składek po jego upływie nie ma znaczenia prawnego.

Na styku ustawy wypadkowej oraz ustawy abolicyjnej ukształtowało się orzecznictwo, zgodnie z którym w pewnych wyjątkowych sytuacjach spłata zaległości po terminie z art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej skutkuje swoistą reaktywację ochrony ubezpieczeniowej.

W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej, w którym uzasadniano przyznanie prawa do świadczenia mimo upływu przewidzianego w tym przepisie terminu, w stanach faktycznym poszczególnych spraw występowały zawsze szczególne okoliczności faktyczne. I tak w sprawie I UK 608/12 (wyrok SN z 20 maja 2013 r.) płatnik systematycznie realizował swoje obowiązki w zakresie naliczania, rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, a występujące w dniu wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej zadłużenie składkowe było następstwem zaniżenia składki na ubezpieczenie wypadkowe wskutek błędnego ustalenia stopy procentowej tejże składki. Od czasu wypadku płatnik trzykrotnie występował do organu rentowego z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu z zapłatą składek i trzykrotnie uzyskiwał pozytywne zaświadczenie. Każde z tych zaświadczeń nie odpowiadało rzeczywistemu stanowi rzeczy, gdyż na datę ich wystawienia płatnik zalegał z zapłatą składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne na kwotę przekraczająca 6,60 zł. W tej sytuacji Sąd Najwyższy przyjął, że w sytuacji, gdy organ rentowy wystawia płatnikowi niezgodne z rzeczywistością zaświadczenia o niezaleganiu w opłaceniu składek na ubezpieczenia społeczne, utwierdzając go w błędnym przeświadczeniu o braku zadłużenia składkowego, to nie może podnosić zarzutu przedawnienia prawa do świadczeń wskutek upływu określonego w art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej terminu do uregulowania tegoż zadłużenia.

Z kolei w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2015 r., III UK 149/14 przyjęto, że bieg terminu przedawnienia prawa do jednorazowego odszkodowania ulega zawieszeniu, jeżeli wnioskodawca w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku wszczął postępowanie zmierzające do ustalenia kwoty zaległości składkowych lub ustalenia okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu. W sprawie tej sporne było, jakiemu systemowi ubezpieczeń społecznych (powszechnemu czy rolniczemu) oraz w jakich okresach podlegał wnioskodawca i w związku z tym niejasne było, czy wystąpiła na jego koncie ubezpieczeniowym zaległość z art. 6 ust. 2 ustawy wypadkowej.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2019 r., III UK 204/17 przyjęto, że roszczenie o wypłatę świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przedawnia się, gdy dłużnik w dniu wypadku jest związany decyzją warunkową (art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej) lub układem ratalnym albo gdy zawrze taki układ w terminie sześciu miesięcy od dnia wypadku, ponieważ są to działania podjęte w celu zniesienia zadłużenia składkowego (w wyniku częściowej jego spłaty i częściowego umorzenia). W takich wypadkach przesłankę „wystąpienia w dniu wypadku zadłużenia”, pozbawiającą prawa do świadczenia (art. 6 ust. 2 ustawy wypadkowej), ocenia się ex post z perspektywy wywiązania się dłużnika z decyzji warunkowej (art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej) lub postanowień układu ratalnego (art. 6 ust. 4 ustawy wypadkowej).

Podkreślić jednak należy, że dopuszczalność takiej oceny ex post została zawężona do sytuacji, w których działania zmierzające do spłaty zaległości składkowych podejmowane były w terminie 6-ciu miesięcy, o którym mowa w art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej.

Wyrok SN z dnia 26 kwietnia 2022 r., III USKP 121/21

Standard: 62806 (pełna treść orzeczenia)