Podmiot, który "prowadzi na własny rachunek" przedsiębiorstwo lub zakład; tytuł prawny do przedsiębiorstwa wprowadzanego w ruch za pomocą sił przyrody

Dla ustalenia odpowiedzialności z art. 435 § 1 k.c. istotne jest, że przypisać ją można wyłącznie podmiotowi, który przedsiębiorstwo lub zakład prowadzi "na własny rachunek". Rzeczonymi podmiotami mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne, jak i tzw. "niepełne osoby prawne" (art. 33[1] k.c.), byleby przedsiębiorstwo lub zakład prowadziły we własnym interesie (np. w celu uzyskiwania dochodu, wyników prac badawczych itp.). Nie ma najmniejszego znaczenia, na podstawie jakiego tytułu prawnego podmiot odpowiedzialny włada maszynami lub urządzeniami przetwarzającymi elementarne siły przyrody. 

O prowadzeniu przedsiębiorstwa lub zakładu na własny rachunek decyduje kwalifikacja faktyczna, a nie prawna. Oznacza to możliwość przypisania odpowiedzialności osobie, która prowadzi przedsiębiorstwo (zakład) nawet bez tytułu prawnego (w niniejszej sprawie bez znaczenia zatem jest, kto był właścicielem dystrybutorów). Odpowiedzialność tę ponosi ten, który prowadzi przedsiębiorstwo lub zakład w chwili zajścia zdarzenia szkodzącego, nawet jeżeli szkoda ujawni się w okresie, w którym przedsiębiorstwo (zakład) prowadzone jest już przez inny podmiot. 

Wyrok SN z dnia 22 maja 2024 r., III PSKP 17/23

Standard: 82603 (pełna treść orzeczenia)

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (art. 435 § 1 k.c.) może dotyczyć nie tylko sytuacji, w której przedsiębiorca jest właścicielem lub współwłaścicielem zakładu wprawianego w ruch siłami przyrody. Może nim władać na innej podstawie prawnej niż tytuł własności.

Zakład wprawiany w ruch siłami przyrody może być na przykład dzierżawiony (oddany w najem lub użyczenie). W tym przypadku chodzi bardziej o pewien stan faktyczny – posiadanie zakładu wprawianego w ruch siłami przyrody (na różnej podstawie prawnej) i w tym znaczeniu władanie nim i prowadzenie go na własny rachunek.

Wyrok SN z dnia 19 maja 2022 r., I PSKP 54/21

Standard: 62726 (pełna treść orzeczenia)