Zasada wnoszenia środka odwoławczego za pośrednictwem organu wydającego zaskarżone orzeczenie

Zasadą jest wnoszenie środka odwoławczego za pośrednictwem organu wydającego zaskarżone orzeczenie i to nie tylko w przypadku możliwości uwzględnienia tego środka przez organ wydający zaskarżone orzeczenie (tak zwana dewolutywność środka odwoławczego). Ewentualne odstępstwa do tej reguły są dopuszczalne, lecz winny być uregulowane precyzyjnie i jednoznacznie. 

Apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie (zob. art. 369 § 1 k.p.c., art. 395 k.p.c., art. 398[5] § 1 k.p.c., art. 424[6] k.p.c.). Nie inaczej rzecz wygląda w toku postępowań odrębnych, na przykład w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych odwołanie od decyzji organu rentowego lub orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności składa się za pośrednictwem tych organów (art. 477[9] § 1 k.p.c.). Identycznie uregulowano mechanizm wnoszenia odwołania od decyzji: Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 479[28] § 1 k.p.c.), Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (art. 479[47] § 1 k.p.c.), Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (art. 479[58] § 1 k.p.c.), Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (art. 47969 § 1 k.p.c.), organu regulacyjnego (art. 47980 § 1 k.p.c.). W przypadku spraw administracyjnych odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżoną decyzję (art. 129 § 1 k.p.a.). Również w postępowaniu karnym funkcjonuje ten sam mechanizm wnoszenia środka odwoławczego za pośrednictwem sądu wydającego zaskarżone orzeczenie (art. 448 k.p.k., art. 525 § 1 k.p.k.).

Naturalnie ustawodawca dysponuje prawem odmiennego ukształtowania sposobu wniesienia środka odwoławczego, to jest wprost do sądu ad quem. Przykładem takiego modelu jest art. 535 § 2 k.p.k., który uprawnia do złożenia kasacji bezpośrednio do Sądu Najwyższego. W takim przypadku ustawodawca w sposób wyraźny i jednoznaczny reguluje sposób wnoszenia kasacji. Dotyczy on zresztą podmiotów wymienionych w art. 521 k.p.k., a więc zwykle tych, które nie uczestniczą w toku instancyjnego rozpoznania sprawy. Innym przykładem wskazania sądu ad quem jest art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach (jednolity tekst: Dz.U. z 2018 r., poz. 408) przewidujący złożenie odwołania od decyzji o zakazie zgromadzenia bezpośrednio do sądu okręgowego.

Powyższe uwagi uprawniają do sformułowania tezy, że zasadą jest składanie środka odwoławczego za pośrednictwem organu wydającego zaskarżone orzeczenie, zaś wnoszenie go bezpośrednio do organu drugiej instancji, należy odczytywać jako wyjątek od zasady, który ustawodawca wyróżnia dookreśleniem „bezpośrednio”, przełamując – z różnych względów (cel postępowania, status podmiotu wnoszącego środek odwoławczy) – powszechny (ogólny) sposób zaskarżenia rozstrzygnięcia.

Postanowienie SN z dnia 12 grudnia 2018 r., III PO 10/18

Standard: 62261 (pełna treść orzeczenia)