Miarkowanie kwoty zadośćuczynienia na podstawie art. 440 k.c.
Miarkowanie odszkodowania (art. 440 k.c.) Odpowiednia kwota zadośćuczynienia z tytułu uszczerbku na zdrowiu; kryteria oceny
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym sprawę podziela pogląd wyrażony w judykaturze, że ten przepis nie ma zastosowania w przypadku miarkowania kwoty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę należnego na podstawie art. 445 § 1 k.c. bądź na podstawie art. 448 k.c. (tak również SN np. w wyrokach: z dnia 17 grudnia 2020 r., III CSK 149/18; z dnia 23 lutego 2017 r., I CSK 121/16; odmiennie wyrok SN z dnia 15 maja 2000 r., II CKN 1002/98).
Istotą zadośćuczynienia jest naprawienie krzywdy w postaci cierpień fizycznych i psychicznych. Chociaż zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, to nie jest ono uzależnione od sytuacji materialnej poszkodowanego i sprawcy krzywdy. Przesłanką decydującą o wysokości zadośćuczynienia jest jego odpowiedniość rozumiana jako dostosowanie sumy pieniężnej do rozmiaru doznanej krzywdy. Rozmiar ten wyraża się w różnych aspektach, np. stopniu natężenia cierpień, ich intensywności, długotrwałości, wpływie na funkcjonowanie społeczne pokrzywdzonego, nieodwracalności skutków wyrządzonej krzywdy. Z tego względu miarkowanie zadośćuczynienia należnego za naruszenie dóbr osobistych możliwe jest przede wszystkim na podstawie okoliczności towarzyszących temu naruszeniu, w szczególności stopnia winy sprawcy, a również zachowanie się samego poszkodowanego i jego negatywne odczucia związane z naruszeniem dóbr osobistych, a więc w oparciu o przesłanki ogólne, za pomocą których sąd określa jaka suma zadośćuczynienia jest odpowiednia.
W wyjątkowych wypadkach możliwość ograniczenia rozmiaru odpowiedzialności sprawcy naruszenia dóbr osobistych może nastąpić na podstawie i w granicach wyznaczonych przez art. 5 k.c., w tym ze względu na stan majątkowy pokrzywdzonego i sprawcy, co związane jest jednak również z funkcją kompensacyjną zadośćuczynienia (tak np. SN w wyroku z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 155/16).
Wyrok SN z dnia 30 lipca 2021 r., V CSKP 236/21
Standard: 62087 (pełna treść orzeczenia)
Prima facie brzmienie art. 440 k.c. prowadzi do wniosku, że przesłankami jej zastosowania jest stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę. Możliwość dokonania miarkowania w świetle zasad współżycia społecznego, zależy nie tylko od sytuacji majątkowej stron i wpływu na nią orzeczenia zasądzającego odszkodowanie, lecz również należy mieć na uwadze inne okoliczności, jak w szczególności sytuację osobistą stron oraz stronę podmiotową zachowania sprawcy. Stanowisko takie uzasadniane jest przyjętym powszechnie poglądem o szczególnym charakterze regulacji art. 440 kc, wyłączającym zastosowanie - w sprawie między osobami fizycznymi - art. 5 kc (tak: wyrok SA w Katowicach z dnia 20 listopada 2015 r., I ACa 550/15, wyrok SA w Łodzi I ACa 420/12).
Podzielić należy rozważania Sądu pierwszej instancji, które dały mu asumpt dla zastosowania miarkowania zadośćuczynienia na podstawie art. 440 kc, takie jak sytuacja materialna pozwanego, który jest zaliczony do znacznego stopnia niepełnosprawności i z tego powodu jest osobą niezdolną do pracy i wymagającą stałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji, wymaga leczenia nefrologicznego, hepatologicznego, kardiologicznego i pulmonologicznego. Otrzymuje rentę w kwocie 1 250 zł, a innych dochodów, ani oszczędności nie posiada. Nieruchomość stanowiąca jego jedyny majątek jest przedmiotem postępowania o podział majątku wspólnego. Słusznie przypisał Sąd pierwszej instancji znaczenie i temu, że pozwany w chwili zdarzenia znajdował się pod wpływem bardzo silnych emocji, do których kumulacji – i w efekcie gwałtownego rozładowania – doszło w związku z przedłużającą się sytuacją obciążającą go psychicznie (pogorszenie stanu zdrowia, wymagające przeszczepu nerki, a także destabilizacja relacji małżeńskiej i sytuacji w domu rodzinnym), przekraczającą progi jego odporności psychicznej, a zawinioną w znacznej mierze przez powoda, co ostatecznie spowodowało, że znajdował się w stanie spiętrzenia afektu.
Owe wskazane wyżej okoliczności skłaniają ku możliwości zastosowania miarkowania zadośćuczynienia.
Wyrok SA w Katowicach z dnia 16 marca 2017 r., I ACa 1045/16
Standard: 10739 (pełna treść orzeczenia)