Nieodwracalne skutki prawne orzeczenia (art. 115 § 2 u.SN)

W wyroku z 28 kwietnia 2022 r., I NSNc 384/21, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że pojęcie „nieodwracalnych skutków prawnych” należy wiązać ze zmianami sytuacji prawnej, które stanowią następstwo wydania określonego rozstrzygnięcia (decyzji administracyjnej, orzeczenia sądowego) i jednocześnie dla odwrócenia których nie jest wystarczającym wyeliminowanie tego rozstrzygnięcia z obrotu prawnego. Sam upływ czasu może wywołać nieodwracalne skutki prawne (np. wygaśnięcie prawa), jednak, co do zasady, nie może być uznany za równoznaczny z zaistnieniem takich skutków.

Artykuł 115 § 2 u.SN nie powinien być więc rozumiany w ten sposób, że upływ okresu 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zaskarżonego skargą nadzwyczajną jest równoznaczny z wywołaniem przez to orzeczenie nieodwracalnych skutków prawnych, ponieważ ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym nie wprowadziła definicji „nieodwracalnych skutków prawnych” odmiennej od przyjmowanego dotychczas rozumienia tego pojęcia w różnych dziedzinach prawa, które samego upływu czasu nie obejmuje.

Wyrok SN z dnia 23 czerwca 2022 r., I NSNc 103/22

Standard: 61904 (pełna treść orzeczenia)

Pojęcie „nieodwracalnych skutków prawnych” należy wiązać ze zmianami sytuacji prawnej, które stanowią następstwo wydania określonego rozstrzygnięcia (decyzji administracyjnej, orzeczenia sądowego) i jednocześnie dla odwrócenia których nie jest wystarczającym wyeliminowanie tego rozstrzygnięcia z obrotu prawnego. Sam upływ czasu może wywołać nieodwracalne skutki prawne (np. wygaśnięcie prawa), jednak, co do zasady, nie może być uznany za równoznaczny z zaistnieniem takich skutków. Dlatego należy uznać, że ograniczenie się do językowej wykładni art. 115 § 2 u.SN, opartej na dosłownym rozumieniu użytych w jego treści sformułowań, nie jest wystarczające do rekonstrukcji rzeczywistej treści zawartej w nim normy prawnej. Wynik tej wykładni, sprowadzający się do uznania, że upływ 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zaskarżonego skargą nadzwyczajną w każdym przypadku jest równoznaczny z wywołaniem przez to orzeczenie nieodwracalnych skutków prawnych, nie daje się racjonalnie wyjaśnić.

Dyspozycję normy prawnej wynikającej z treści art. 115 § 2 u.SN należy postrzegać jako wyraz woli ustawodawcy, by w procesie ważenia racji przemawiających za określonym rozstrzygnięciem skargi nadzwyczajnej w sytuacji, o której mowa w tym przepisie, punkt ciężkości został przesunięty na korzyść zasady stabilności kosztem zasady legalności. Prymat zasady stabilności powinien stanowić wówczas zasadę, natomiast zasada legalności może mieć rozstrzygające znaczenie jedynie wyjątkowo, jeżeli za uchyleniem zaskarżonego orzeczenia in concreto przemawiają zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji. W każdym jednak przypadku ostateczny wynik oceny, której z wymienionych wyżej zasad przyznać pierwszeństwo, powinien zależeć od całokształtu indywidualnych okoliczności rozpoznawanej sprawy, w związku z czym niedopuszczalnym byłoby konstruowanie w tym celu jakichkolwiek sztywnych reguł.

Art. 115 § 2 u.SN nie powinien być rozumiany w ten sposób, że upływ okresu 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zaskarżonego skargą nadzwyczajną jest równoznaczny z wywołaniem przez to orzeczenie nieodwracalnych skutków prawnych, ponieważ ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym nie wprowadziła definicji „nieodwracalnych skutków prawnych” odmiennej od przyjmowanego dotychczas rozumienia tego pojęcia w różnych dziedzinach prawa, które samego upływu czasu nie obejmuje.

Powołany przepis stanowi wyraz woli ustawodawcy, by w sytuacji, o której mowa w hipotezie zakodowanej w nim normy prawnej, rozstrzygając o rozpoznawanej skardze nadzwyczajnej Sąd Najwyższy kierował się przede wszystkim koniecznością zapewnienia stabilizacji ukształtowanych w wyniku wydania zaskarżonego orzeczenia stosunków prawnych, a jedynie wyjątkowo dawał prymat realizacji konstytucyjnej zasady rzetelności działania instytucji publicznych, wyrażonej w preambule Konstytucji, oraz zasady legalizmu (art. 7 Konstytucji).

Wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2022 r., I NSNc 384/21

Standard: 62401 (pełna treść orzeczenia)